راه نزدیکی و تقرب به خدا، مسیر طی شدهی اهل بیت(ع) است. همانطور که در ادعیه سفارش شده، اهل بیت را «باب الله» میخوانیم، تقرب به خدای یگانه تنها از مسیر معصومین (ع) میسر است. بنابراین لازمه شناخت این مسیر، آگاهی از سیره و سبک زندگی اهل بیت (ع) است.
برای ما که در عصری دورتر از ایشان زندگی میکنیم، این آگاهی تنها با مطالعه منابع معتبر سیره اهل بیت (علیهم السلام) ممکن میشود.
خوشبختانه نویسندگان خوشذوق فراوانی هستند که با جستجو در منابع موجود، کتب بسیاری را متناسب با نیاز مخاطبان و با بیان شیوا نگاشته و در اختیار شیعیان علاقه مند قرار داده اند.
ما در این مقاله سعی کردیم در این راه کمکرسان شما باشیم و بهترین و کاربردیترین کتابهای سیره ائمه (ع) را به شما عزیزان علاقهمند معرفی کنیم.
11 کتاب مفید برای آشنایی با سیره ائمه
1- علی از زبان علی
کتاب «علی از زبان علی» روایتی جذاب و منحصر به فرد از زندگی مولای متقیان حضرت علی (ع) میباشد که به قلم زیبا، روان، و دوست داشتنی محمد محمدیان نوشته شده و توسط دفتر نشر معارف منتشر شده است.
این کتاب شصت و سه سال عبودیت خالصانه، مجاهدت عابدانه و مظلومیت غریبانه امیرالمومنین را از زبان خود حضرت به تصویر میکشد. علی از زبان علی، گوش فرادادن به فریادها و نجواهای کسی است که پیامبر (ص) او را «دروازه شهر علم» و «محور حق» معرفی کردند. مطالعه این کتاب نوشیدن شراب طهوری است که خواننده را از زمین و زمانه خویش رهانیده و با عزیزترین فرد عالم همراه می کند.
اول شخص بودن روایت کتاب، جذابیت کم نظیری به روایت می دهد و همراهی خواننده با رویدادها را ملموس تر میکند.
همینطور زبان ساده و سیر داستانی کتاب، اطلاعات عمیق تاریخی را، به آسانی به خواننده منتقل میکند.
مروری بر کتاب علی از زبان علی
کتاب علی از زبان علی در ده فصل و ششصد صفحه از ایام کودکی حضرت و همراهی با پیامبر (ص) آغاز شده و پس از اتفاقات دوران رسول خدا (ص) و اعلام جانشینی حضرت، به بیان رخدادهای دوران خلفای سه گانه، دوران خلافت حضرت، جنگ جمل و صفین و نهروان و در آخر، دوران شهادت حضرت میپردازد. تمام رویدادهای کتاب از روایات امام علی (ع) گردآوری شده و سند آن ها در پاورقی کتاب ذکر گردیده است.
«علی از زبان علی» از بهترین و جامع ترین کتاب ها درباره زندگی اولین امام شیعیان است که سطر به سطرش شما را با مولای متقیان و زندگی پر فراز و نشیبش همراه می کند.
2- حسین از زبان حسین
«حسین از زبان حسین» زندگی و زمانه امام حسین (ع) از زبان مبارک خود حضرت می باشد که توسط حجت الاسلام و المسلمین محمد محمدیان گردآوری و نگاشته شده و توسط دفتر نشر معارف چاپ شده است.
در تمام اعصار زندگی بشر، جنگ و درگیری بین جبهه حق و باطل وجود داشته و دارد. آنچه عاشورا را منحصر به فرد و جاودانه کرده، سنگ محک و ملاک بودن آن برای شناسایی حق و باطل است. بنابراین وظیفه هر شیعهای تلاش در جهت زنده نگه داشتن تاریخ کربلاست و کدام راوی میتواند صادق تر و گویاتر از صاحب این قیام، تاریخ را روایت کند؟ از مهمترین ویژگیهای کتاب «حسین از زبان حسین»، محور قراردادن سخنان خود حضرت در ارائه مطالب است.
ویژگی دیگر کتاب مستند بودن آن به روایات معتبر و اسناد معتبر تاریخی است.
ویژگی دوستداشتنی کتاب که خواندن آن را جذابتر و روانتر کرده، روایت اول شخص است.
خلاصه کتاب حسین از زبان حسین
کتاب در هشت فصل نوشته شده که هفت فصل آن از زبان مبارک سیدالشهدا (ع) و فصل آخر که پس از شهادت حضرت می باشد از زبان مبارک حضرت زینب (س)، خواهر بزرگوارشان روایت شدهاست. دوران رسول خدا فصل آغازین کتاب است که روایتهای زیبایی از اهتمام رسول خدا به امر تربیت و تعلیم مسائل دینی به ایشان داشتند. در این فصل از مسئله جانشینی پیامبر (ص) نیز مطالبی آمده است. در فصل دوران امیرالمومنین (ع) پس از بیان اتفاقات پس از ارتحال پیامبر (ص)، صحنه دردناک شهادت حضرت زهرا (س) به تصویر کشیده شده. دوران خلافت امیرالمومنین (ع) و پرسش و پاسخهایی از ایشان نیز در این فصل روایت شده است. پس از دوران امام حسن مجتبی (ع) و شهادت آن حضرت وارد دوران امامت امام حسین (ع) شده و وضعیت سیاسی جامعه اسلامی در آن روزگار بررسی شده. از فصل پنجم، مبارزه با حکومت اموی بیان شده و در فصل هفتم با عنوان «و تو چه میدانی چیست کربلا!» اباعبدالله روضه خوان می شود برای خواننده کتاب! فصل آخر نیز ماجراهای پس از شهادت امام (ع) و اسارت اهل حرم از زبان خواهر داغ دیده اما با صلابت ایشان، حضرت زینب کبری (س) روایت می شود.
خواندن کتاب «حسین از زبان حسین» را به تمام عاشقان و شیفتگان حضرت سیدالشهدا (ع) پیشنهاد میکنیم.
3- ترجمه الغارات
کتاب «ترجمه الغارات» اثر ابراهیم بن محمد ثقفی با ترجمه محمود زارعی و مقدمه علیرضا پناهیان، از انتشارات حکمت و بیان منتشر شده است.
این اثر مهم و ماندگار، دو سال پایانی حکومت امام علی (ع) را روایت می کند؛ دو سالی که اوج تنهایی و مظلومیت ایشان را شاهدیم؛ زمانی که دیگر کسی فرمان مولا را اطاعت نمی کند و یاران امام در اوج سستی و عدم همراهی هستند و از طرفی غارتهای مکرر سربازان معاویه در مناطق تحت حکومت امیرالمومنین (ع)، امام را به ستوه آوردهاست. این دوران که دوران غارات نام دارد، موضوع اصلی کتاب میباشد.
نویسنده کتاب که این فصل مهم زندگی امیرالمومنین را مستقلا مورد بررسی قرار داده، مشکلات و وقایع دوران غارت را در پنج بخش دسته بندی کرده و هریک را در فصلی از کتاب تبیین میکند:
- تلاش معاویه برای تصرف مناطقی از حکومت امام علی (ع)
- فساد برخی از بزرگان حکومت امیرالمومنین (ع) و فرار به سمت معاویه
- شورش گروه های از خوارج
- اقدامات معاویه برای بدنام کردم مولا علی (ع) و تصاحب مقام امیرالمومنینی ایشان
- غارت های معاویه در مناطق تحت قلمرو امیرالمومنین (ع) برای ایجاد ناامنی و تضعیف حکومت ایشان
اگر به دنبال نگاه تحلیلی به دوران حکومت امیرالمومنین (ع) و درک عظیم مظلومیت و تنهایی ایشان هستید، از «ترجمه الغارات» لذت خواهید برد. ترجمه الغارات از جمله بهترین آثار منتشرشده درباره سیره ائمه است.
4- همرزمان حسین
کتاب «همرزمان حسین» حاصل ده جلسه سخنرانی آیت الله خامنه ای در سال 1350 هجری شمسی است. این کتاب یکی از جامعترین و کاربردی ترین کتاب ها با موضوع سیره ائمه است که توسط انتشارات انقلاب اسلامی به رشته تحریر درآمده.
حضرت آیت الله خامنه ای در این کتاب با استناد به روایات تاریخی و احادیث معتبر به این موضوع پرداختهاند که تمام امامان معصوم (علیهم السلام) برای مبارزه با حکومت ظلم و براندازی آن تلاش بسیار کردهاند. بنابراین همگی آنان «مجاهدین فی سبیل الله» و «همرزمان امام حسین (ع)» میباشند. ایشان در کتاب «همرزمان حسین» پس از آنکه ائمه را انسانی واحد معرفی میکنند، به تبیین خط سیر و سیره عملی ایشان در مواجهه با طواغیت زمان می پردازند.
محکمتر شدن اعتقاد به ائمه، آموختن روش زندگی ایشان به عنوان امام و ایجاد اعتماد به نفس مذهبی، از فواید شناخت سیره ائمه میباشد. هر ملتی نیاز به قهرمانانی دارد که علاوه بر مباهات به آنان، از روش زندگی شان پیروی کند.
به صورت کلی کتاب «همرزمان حسین» چیستی و ضرورت امامت، فایده، اثر و هدف امامت و خط مشی کلی امامان را تبیین میکند. این کتاب همچنین دوره های زندگی ائمه را تقسیم کرده و مناسبات ایشان را با قدرت های زمان و شیعیان و مریدان خود بررسی میکند.
اگر به دنبال کتابی هستید که به صورت کامل و جامع سوالاتتان را درباره امامان معصوم (علیهم السلام) و راه و روش و سبک زندگی سیاسی شان پاسخ دهد و همچنین بیان نسبتا ساده و قابل فهمی داشته باشد، «همرزمان حسین» از بهترین گزینه هاست.
5- قبله کعبه زاد
مجموعه سه جلدی «قبله کعبه زاد» از بیانات حجت الاسلام حامد کاشانی گردآوری شده و توسط دفتر نشر معارف به چاپ رسیده است.
«قبله کعبه زاد» که شامل 80 فضیلت از فضائل بی شمار امیرالمومنین (ع) است، با هدف تبیین جایگاه شخصیت بینظیر ایشان نگاشته شده. هر بخش کتاب به یک موضوع اختصاص یافته و با زبانی ساده و روان، همراه با مثال های ملموس از زندگی امام علی(ع) به توصیف شخصیت ایشان پرداخته. نویسنده در این اثر، به شبهات پیرامون شخصیت امیرالمومنین (ع) نیز پاسخ داده و ایشان را به عنوان کاملترین الگو برای هر انسان آزاده ای معرفی می کند.
حامد کاشانی در کتاب خود از منابع معتبر شیعه و اهل سنت و حتی مسیحیت بهره جسته و اثری معتبر که برای همه جذاب و سودمند است، خلق کرده.
این اثر که شناخت کاملی از شخصیت امام علی (ع) به مخاطب میدهد، برای نوجوانان و جوانان حقیقتجو که به دنبال الگویی تمام عیار هستند بسیار سودمند خواهد بود. از طرفی بخش بندی موضوعی مجموعه «قبله کعبه زاد» آن را به مرجعی معتبر برای سخنرانان مذهبی تبدیل کرده است.
6- فتح خون
«فتح خون» یا «روایت محرم» روایتی تحلیلی از واقعه عاشورا به قلم سید مرتضی آوینی است که انتشارات واحه آن را منتشر کرده است.
ترکیب تاریخ واقعه عاشورا، وضعیت سیاسی و اجتماعی آن روزگار و فضای معنوی حرکت امام حسین (ع)، همراه با رنگ و بوی ادبی قلم نویسنده، «فتح خون» را به خواندنیترین کتاب ها با موضوع عاشورا و سیره امام حسین بدل کردهاست. نویسنده با بهرهگیری از منابع تاریخی و روایات معتبر، کوشیده با تصویرسازی فضای سیاسی – اجتماعی جامعه در دوران پس از پیامبر اکرم (ص) و ترکیب آن با جنبه معنوی حرکت امام حسین (ع) مخاطب را به تفکر و تامل بیشتر درباره مفاهیم حق و باطل وادارد. «فتح خون» یک اثر روایی ساده نیست، کتابی است که خط به خطش مخاطب را در عاشورای زمان خود قرار داده و به انتخاب بین حق و باطل وامیدارد.
روایت «فتح خون» با فصلی تحت عنوان «آغاز هجرت عظیم» آغاز می شود؛ یعنی از زمانی که امام حسین (ع) حرکت خود را از مدینه به مکه آغاز میکند. در یکی از فصول میانی کتاب وضعیت اجتماعی کوفه بررسی میشود که شیعیان علی در پی انتقام از معاویه برآمدند و و صدها و بلکه هزارها نامه برای امام نوشتند. در ادامه دوباره به مسیر حرکت قافله عشق بر میگردیم که این بار از مکه به کربلا میرسد. در فصلهای پایانی کتاب نیز از آغاز نبرد و وفاداری یاران امام می خوانیم، بی آنکه پایانی برایش ترسیم شده باشد.
اگر به متون ادبی علاقه مندید و ترکیب تاریخ و ادبیات و معنویت، برایتان جذاب است، «فتح خون» را از دست ندهید.
بخشی جذاب از متن کتاب فتح خون
جاهلیت ریشه در درون دارد و اگر آن مشرک بتپرست که در درون آدمی است ایمان نیاورد، چه سود که بر زبان لاالهالاالله براند؟
7- انسان 250 ساله
کتاب انسان 250 ساله، بیانات مقام معظم رهبری درباره سیره سیاسی و مبارزاتی ائمه معصومین (علیهمالسلام) میباشد که توسط موسسه جهادی صهبا گردآوری و چاپ شده است.
آیت الله خامنهای در این اثر، که از بهترین کتابهای تحلیلی سیره ائمه است، تصویری یکپارچه از حرکتی پیوسته به سوی مقصدی واحد ارائه میدهد. حرکتی که از سال یازدهم هجری، توسط امام علی (ع) آغاز شده و تا سال 260 هجری (زمان شهادت امام حسن عسکری) به طول انجامیده است. این اثر، به تحلیل هدف، مسیر و تصمیمات این انسان واحد در طول 250 سال می پردازد.
حضرت آیتالله خامنهای هدف سیاسی ائمه را «تشکیل حکومت اسلامی» یا به تعبیری «حکومت علوی» معرفی میکند و در فصل به فصل کتاب، تصمیمات و اقدامات هریک از ائمه را برای رسیدن به این هدف واحد تبیین و بررسی می نماید. فصل نخست، به صورت گذرا وقایع پس از بعثت و تلاش های پیامبر اکرم(ص) در برپایی حکومت اسلام را بیان می کند. در ادامه پس از بررسی مفهوم، ضرورت و هدف امامت، به سیره امیرالمومنین (ع)، حضرت فاطمه ی زهرا (س)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع)، عملکرد حضرت زینب (س) و سفیران دشت کربلا، شرایط سیاسی و اجتماعی بعد از حادثه ی عاشورا، سیره ی امامان از امام سجاد تا امام حسن عسکری و نهایتا غایت حرکت «انسان 250 ساله» می پردازد.
8- انسان 250 ساله – حلقه سوم
حلقه سوم انسان 250 ساله، نگاه کلیتری به انسان 250 ساله دارد. این اثر، کتابی است برای محققان و کسانی که دوست دارند آشنایی دقیق تری با سیره ائمه علیهم السلام داشته باشند. در این کتاب مطالبی که در حلقه دوم به طور خلاصه بیان شده بود، مفصلاً تشریح شده است. برای تدوین این کتاب، حدودا ۲۶۰ سخنرانی از آیت الله خامنه ای در سال های مختلف، به خصوص سخنرانی های دهه ۵۰ شمسی، استفاده شده است.
آیت الله خامنه ای در بخش اول، غدیر را تداوم رسالت، بلکه اوج خط روشن رسالت معرفی میکند. ایشان در ادامه رابطه قرآن و اهل بیت، فلسفه، مفهوم و جایگاه امامت و لزوم شناخت صحیح امام را تبیین کرده و سپس به تقسیم چهارگانه دوره امامت می پردازد؛
دوره اول که «سکوت و همکاری» نام دارد، پس از شهادت رسول خدا (ص) تا آغاز حکومت امیرالمونین است. نویسنده پس از بیان شخصیت و منزلت امیرالمونین(ع) و فاطمه زهرا(س)، وضعیت جامعه اسلامی در آن روزگار را بررسی میکند.
دوره دوم، دوران حکومت امیرالمومنین(ع) را شامل میشود و «اقتدار همراه با مظلومیت» نام دارد.
دوره سوم، دوره «تلاش سازنده کوتاه مدت» است که صلح امام حسن (ع) و قیام امام حسین(ع) را در بر میگیرد. آیت الله خامنه ای در این بخش از عاشورا، عبرتها و درسهای عاشورا مطالب مفصلی بیان میکند و اربعین را رساندن پیام عاشورا به جهانیان میداند.
دوره چهارم نیز دوران «تلاش سازنده بلند مدت» است که از زمان امام سجاد(ع) آغاز و با شهادت امام حسن عسکری(ع) پایان مییابد. در این دوره اقدامات مهمی برای زنده ماندن مفاهیم اسلامی و مبارزه با طواغیت زمان برای اصلاح امت اسلامی صورت گرفته است.
اگر به دنبال کامل ترین اثر از سیره امامان معصوم (ع) هستید که با زبان ساده و دقیق، تاریخ 250 ساله امامت را تبیین و تحلیل کند، حلقه دوم و سوم «انسان 250 ساله» پیشنهاد ما به شماست.
9- حیدر
رمان «حیدر» اثری داستانی از زندگی امام علی (ع) به قلم آزاده اسکندی است که توسط انتشارات کتابستان چاپ و روانه بازار شده است.
نویسنده در این کتاب به منابع روایی متعدد، که همه با نشانی دقیق به خواننده معرفی شده، استناد کرده و با چاشنی فضاسازی و قصهپردازی ذهنی خود، داستانی یکپارچه از 9 سال حساس زندگی امام علی (ع) ساخته است. داستان «حیدر» سال های دوم تا یازدهم هجری را به شکل داستان پیوسته و از زبان خود حضرت نقل می کند. آزاده اسکندری در این داستان، زندگی عاشقانه مولاعلی (ع) و حضرت فاطمه (س)، فضیلت های مولاعلی (ع) و همچنین رشادت های ایشان در جنگ ها و نبردها را به تصویر میکشد.
داستان کمی قبل از ازدواج حضرت امیر (ع) و حضرت فاطمه (س) آغاز می شود. ماجرای ازدواج و لحظات ناب و عاشقانه زندگی مشترکشان در فصل های آغازین کتاب به تصویر کشیده شده.
فصل های میانی کتاب از اتفاقات پیش آمده در مدینه میگوید؛ تولد فرزندان علی (ع) و فاطمه (س)، نبردهای بدر و احد و دلاوری های شیر مردان، ماجرای آل عباء و نزول آیه تطهیر، ماجرای غدیر خم، شهادت پیامبر اکرم (ص) و غصب خلافت توسط افراد نالایق به صورت داستان پیوسته از زبان مبارک حیدر (ع) روایت شدهاست.
در فصل های پایانی داستان، ماجرای غم انگیز شهادت حضرت زهرا (س) به تصویر کشیده شده که قلب هر خواننده ای را به درد می آورد.
اگر خواندن کتاب های سنگین تاریخی و روایی برایتان دشوار است، داستان «حیدر» با قلم بسیار ساده و سیر داستانی می تواند گزینه مناسبی برای آشنایی با زندگی و سیره امام علی (ع) باشد.
10- رحمت واسعه
«رحمت واسعه»، بیانات آیت الله العظمی بهجت درباره رحمت واسعه خداوند، حضرت سیدالشهدا (ع) می باشد که توسط انتشارات واژه پرداز اندیشه چاپ شده است.
آیت الله بهجت معتقد بودند اصل عبودیت و بندگی «حب» است و همچنین روح عبادات، ولایت الله است و ولایت ولی خدا هم ولایت الله است، بنابراین عبادت و بندگی بدون ولایت و محبت امامان معصوم (علیهم السلام) بی فایده است. ایشان علاقه قلبی و محبت فراوانی به تمام اهل بیت (ع) به خصوص امام حسین(ع) داشتند و همیشه در منزلشان روضه سیدالشهدا (ع) برگزار بود.
در بخش اول کتاب که از رابطه ایشان با ائمه سخن گفته شده، شیرینی و حلاوت زیارت نابشان، مخاطب را نیز شیرین کام میکند.
این کتاب که از صوت باقیمانده جلسات و یادداشت های شاگردان آیت الله بهجت گردآوری شده، کتابی است که خواننده را به تامل درباره خود دعوت می کند. آن جا از خصایص یاران امام می گوید، از شجاعت و شیرینی مرگ نزدشان و شوق رسیدن به مقام رضوان الهی. و نیز آنجایی از شقاوت دشمنان اهل بیت می گوید، جنون ریاست، حب مال شرب خمر و بی حرمتی به حرم الهی از ویژگی های آنان بود. به راستی ما در کدام سمت تاریخ ایستاده ایم؟!
در ادامه کتاب ارتباط غدیر و عاشورا، تاریخ صحیح قیام امام حسین (ع) و درس ها و عبرت های عاشورا بیان شده که معرفت و بصیرت حسینی خواننده را افزایش میدهد. در فصول آخر کتاب نیز در باب مجلس عزای سیدالشهدا (ع)، گریه و عظمت اشک بر ایشان و رحمت و برکات روضه اباعبدالله (ع) مطالبی میخوانیم.
اگر به دنبال کتابی هستید که جایگاه امام حسین (ع)، ابعاد قیام ایشان و خصایص و ویژگی های ایشان و یارانش را بررسی کرده و معرفت دینی و حسینی شما را بالا ببرد، بیانات این عالم ربانی در «رحمت واسعه» را از دست ندهید. کتاب رحمت واسعه منبعی معتبر برای آشنایی با سیره امام حسین علیه السلام است.
11- حضرت حجت
کتاب «حضرت حجت» اثر ارزشمند دیگری از بیانات و آموزه های عالم ربانی آیت الله محمدتقی بهجت درباره امام عصر(عج) می باشد که انتشارات واژه پرداز اندیشه کار گردآوری و چاپ آن را انجام داده است.
آیت الله بهجت از شیفتگان امام عصر(عج) بودند، همیشه خود را در محضر ایشان میدیدند و مکرر در سخنانشان از این امام یاد میکردند. کتاب «حضرت حجت» چکیده سالها ارتباط عمیق قلبی با صاحب الزمان(عج) است.
مطالب این کتاب در چهار گلستان تقسیم بندی شده. اولین گلستان «راه وصال» نام دارد که در آن راههای پیوند و دوستی با امام زمان در منظومه فکری آیت الله بهجت به تفصیل بیان شده است. گلستان دوم که بخش اعظم کتاب را شامل می شود، از ویژگیهای امام عصر، غیبت ایشان، وظایف منتظران، علائم ظهور و... سخن گفته و اطلاعات جامعی از امام عصر(عج) به مخاطب میدهد. در بخش سوم از تشرفات آیت الله بهجت به محضر مبارک امام زمان(عج) داستان های خیره کنندهای روایت شده و در ادامه از شرایط تشرف به محضر ایشان مطالب مفیدی بیان شده است. در بخش پایانی کتاب نیز به شبهات مربوط به مهدویت پاسخ داده شده؛ پاسخ هایی برگرفته از بیانات آیت الله بهجت.
اگر به دنبال مسیر رسیدن به امام زمان (عج) هستید و یا سوالات زیادی درباره مهدویت دارید، مطالب مفید، جامع و آموزنده کتاب حضرت حجت یاریگرتان خواهد بود.
سخن آخر
در بین کتاب های معرفی شده در باب سیره معصومین (ع)، «انسان 250 ساله» و «همرزمان حسین» از جامعیت بیشتری برخوردارند.
کتاب های «علی از زبان علی»، «حسین از زبان حسین» و «حیدر» با قلم روان، سیر روایی و زبان اول شخص مطالعه دلنشین تری را رقم می زنند.
«حضرت حجت» آموزنده، کاربردی و عملی تر بوده و «الغارات» جنبه تاریخی دارد.
«قبله کعبه زاد» شرح فضیلت بوده و «رحمت واسعه» ترکیب شرح فضیلت، تاریخ و آموزه های اخلاقی می باشد.
