مجموعه «آزمایش الهی» هشت مجلد از دوره معارف اسلامی است که توسط آیت الله مجتبی تهرانی تدریس گردیده است. ایشان از جمله شاگردان ممتاز امام خمینی (ره) در فقه و فلسفه بودند که اشراف بسیار خوبی بر مبانی نقلی و عقلی دین مبین اسلام داشتند. ایشان از اواسط دهه پنجاه شمسی رحلت اقامت در تهران گزیدند و به شکل مستمر تا پایان عمر شریف خود جلسات مستمری در ارتباط با اخلاق و عقاید اسلامی برگزار کردند. در سال های آغازین انقلاب با وجود اینکه بسیاری از شاگردان امام در مناصب حکومتی مشغول فعالیت شدند ایشان به دور از تمام هیاهوها به تربیت نیروی انسانی موثر و معتقد برای انقلاب اسلامی پرداختند و مردمان بسیاری از دستان ایشان از معارف ناب اسلام سیراب گشتند. در این مجموعه نفیس استاد تهرانی با استناد به آیات قرآن کریم و گنجینه عظیم احادیث تلاش نموده اند تفسیر دقیق و صحیح از مساله آزمایش و ابتلائات زندگی ارائه دهند و چیستی وقوع این مسائل در زندگی انسان و تاثیری که بر بعد روحانی زندگی می گذارد را تحلیل و بررسی نمایند. در ادامه به شکل مختصر به موضوعات محوری هر مجلد اشاره می شود.

ویژگی های امتحان الهی: خداوند تبارک و تعالی در راستای شکوفاسازی استعدادهای نهان هر انسان براساس تکالیف فردی و اجتماعی که هر شخص برعهده دارد او را مورد آزمایش و امتحان قرار می دهد. این نکته به عنوان اصلی ترین دلیل چرایی وقوع امتحان ها بیان می گردد و پیرامونش بحث مفصلی مورد شکل می گیرد.

امتحان الهی به بلا، شکر، صبر: دو مورد از ویژگی کسانی که در امتحان های الهی موفق هستند داشتن خصلت صبر و شکر است. امتحانات الهی با توجه به ظرفیت انسان و در صورت موفقیت او سخت و سخت تر می گردند و خداوند وسیله ای که برای فائق آمدن بر این ابتلائات به کمک انسان می آید را صبر و شکر می دانند. در این کتاب استاد این دو مفهوم را توضیح داده و روش های اکتساب آن و تاثیری که بر زندگی فرد می گذارند را تبیین کرده اند.

امتحان الهی نسبت به فتنه: یکی از مفاهیمی که ارتباط تنگاتنگ با امتحان الهی دارد موضوع فتنه است. خداوند در قرآن بیان می کند برخی امور در زندگی انسان فتنه هستند و خداوند به وسیله این امور انسان را مورد امتحان قرار می دهد. البته معنای فتنه گسترده تر از این استعمال است و گاه به اختلاط حق و باطل نیز فتنه نامیده می شود. ایشان توضیحی مبسوط در موضوع در مورد این لغت و موارد استعمالش ارائه می دهند.

امتحان الهی از فرد و جامعه: از جمله دسته بندی هایی که برای مساله امتحانات وجود دارد تقسیم این ابتلائات به فردی و اجتماعی است. انسان همانطور که در حوزه اعمال شخصی خود یک سری تکالیف دارد و در آن حوزه مورد آزمایش قرار می گیرد. در حیطه اجتماعی نیز مسوولیت و شرایطی وجود دارد که باید وظیفه مسلمانی خود را اجرا کند و از این آزمون ها سربلند بیرون آید. استاد این مواقع ابتلاء را به رهجویان راه حق می آموزند و روش علمی و عملی موفقیت را توضیح می دهند.

راه های قبولی در امتحان های الهی: انسان در سه مرتبه متفاوت مورد آزمون الهی قرار می گیرد. یکی در مصائب و آسیب های مالی و جانی، دو در تکالیف که موظف است انجام دهد و سه در معاصی که باید از آنان اجتناب نماید. استاد وارسته آقامجتبی تهرانی به شاگردان به دو روش علمی و عملی می آموزند که چگونه بتوانند از این آزمون های الهی سربلند بیرون آیند.

نقش طاعات و عبادات در امتحان الهی: رسیدن به مراتب بالای معنوی و چشم باز کردن به حقایق عالم مستلزم سلوک در راه حق است که چالش ها و سختی های خاص خود را دارد. در این مسیر طاعات و عبادات انسان نقش مهمی در این موضوع ایفا می کنند و شخص باید فهم درستی نسبت به این عبادت و چگونگی تقرب به وسیله آن ها را فرابگیرد که استاد در این کتاب به شکل این مباحث را بیان کرده اند.

راه سعادت بشری: در هفتمین و آخرین جلد از مباحث امتحان الهی آیت الله آقاتهرانی این موضوع را به شکل تازه ای مطرح می کنند که در واقع آن را می توان سخن غایی و نهایی در این رابطه دانست. به شکل کلی امتحانات الهی یکی از سنت های خداوند در این جهان است که در ارتباط با هدف خلقت بشریت یعنی رساندن او به کمال معرفت و رسیدن به حق عبادت الهی تنها از این طریق تحقق پیدا می کند.