در هیچ جامعهای، مسئلهای مهمتر از تربیت کودک وجود ندارد. چراکه رشد اقتصادی، فرهنگی و انسانی هر جامعه در گرو تربیت انسانهای درست است. در کشورهای پیشرفتهای چون ژاپن و چین از سالها پیش بر اهمیت تربیت و آموزش نسل آینده تاکید شده و کودکان از همان سالهای نخست برای پذیرش نقشهای گوناگون آماده میشوند. بنابراین تربیت کودکان که ستونهای اصلی هر جامعهاند مهمترین مسئله والدین و مربیان است.
تربیت کودک در جامعه امروز
امروزه با پیشرفت های مدام تکنولوژی و تغییرات اجتماعی، دیگر نمیتوان با تکیه بر تجربیات و روشهای سنتی، نسل متفاوت امروز را پرورش داد. در چنین شرایطی مسئولیت والدین این است که با دانش تربیتی جدید به تربیت کودک خود پرداخته و در این مسیر مطالعه کتابهای تربیت کودک بهترین راهنماست؛ آثاری که بر پایه تجربههای علمی، آموزههای اخلاقی و گاه دینی با نگاهی روانشناسانه، به ما میآموزند چگونه با عشق، درک و احترام متقابل فرزندانی آگاه، متعادل و خلاق تربیت کنیم.
با مطالعه کتابهای تربیت کودک، سفری خواهیم داشت به دنیای درونی کودکان و با استعدادها، احساسات و نیازهای آنان آشنا میشویم. در این نوشتار با ۱۱ کتاب کاربردی و خواندنی در زمینه تربیت کودک از نویسندگان برجسته آشنا خواهیم شد؛ با ما همراه باشید.
11 کتاب ضروری درباره تربیت کودک که هر والدین باید بخواند
۱. تعلیم و تربیت در اسلام
کتاب «تعلیم و تربیت در اسلام» یکی از نابترین و بینظیرترین کتابهای تربیت کودک از استاد مرتضی مطهری است که توسط انتشارات صدرا منتشر شده. کتاب تعلیم و تربیت در اسلام مجموعهای است از سخنرانیهای شهید آیت الله مطهری درباره تعلیم و تربیت بر اساس مبانی و اصول اسلامی که از دو بخش تشکیل شده؛
بخش اول: سخنرانیهای ایشان در ۱۳ جلسه در جمع دبیران تعلیمات دینی به همراه داستانها و تجربیات ایشان، برخی عناوین این بخش: پرورش عقل، تربیت عقلانی انسانی، فعل اخلاقی، کرامت نفس.
بخش دوم: بیانات استاد در انجمن اسلامی پزشکان با موضوع تربیت اسلامی که در ۶ جلسه تنظیم شده. تاریخ هر دو سخنرانی به سالهای ۱۳۵۱ و ۱۳۵۲ باز میگردد.
در اینجا سوالاتی مطرح میشود؛ اینکه آیا اسلام برای مسئله تعلیم به عنوان آموزش و آگاهی اهمیتی قائل است یا خیر؟ آیا اسلام به پرورش عقل و فکر انسانی می پردازد؟ برای تربیت انسان از چه متد و روشی باید استفاده کرد؟ تعلیم و تربیت قدیم و امروز چقدر منطبق بر تعلیمات اسلامی بوده؟ همه این سوالات در کتاب تعلیم و تربیت در اسلام به صورتی روان و جذاب پاسخ داده شده است.
این کتاب علاوه بر والدین، کتابی کاربردی برای معلمان و مربیان است. گفته شده مطالب کتاب در مدارس ژاپن، ویژه برای معلمان آموزش داده میشود.
۲. کودک، خانواده، انسان
کتاب «کودک، خانواده، انسان» یکی دیگر از کتابهای پرطرفدار و پرمخاطب در حوزه تربیت کودک اثر دو نویسنده برجسته، ادل فیبر و آیلین مزلیش است. این کتاب با ترجمه روان گیتی ناصحی و به همت نشر نی چاپ و منتشر شده است.
این دو نویسنده که هر کدام در رشته علوم تربیتی تحصیل کرده و مادرانی دغدغهمند هستند، حاصل ۵ سال تجربه واقعی خود و شرکت در گروههای تربیت کودک زیر نظر دکتر هایم جینات را با زبانی ساده به نگارش درآوردهاند. تجربیات واقعی نویسندگان کتاب در کنار نظریات دکتر جینات از نقاط قوت و حائز اهمیت کتاب است.
این کتاب علاوه بر داشتن زبانی روان، طنزگونه و داستانی به والدین میآموزد که چگونه احساسات کودکان را درک و تایید کنند تا در نتیجه رابطهای سالمتر و صمیمیتر شکل گیرد. این اثر ارزشمند، نه تنها درباره تربیت کودک بلکه درباره رشد متقابل والدین و فرزندان است؛ اینکه چطور با شناخت احساسات خود و کودکان، میتوان خانوادهای آرامتر و در نتیجه جامعهای سالمتر داشت. روشهای مطرح شده در کتاب، محدود به فرهنگ خاصی نیست و در هر خانواده قابل اجرا است. بنابراین والدین ایرانی میتوانند به راحتی با مفاهیم کتاب ارتباط برقرار کنند.
کتاب کودک، خانواده، انسان از دو بخش اصلی تشکیل شده:
۱. کودکان انسانند: درباره استقلال کودک، پذیرش احساسات و تغییر حالات روحی کودک
۲. والدین انسانند: درباره شناخت احساسات والدین، مدیریت خشم و ارتباط موثر
بخشی از کتاب «کودک، خانواده، انسان»
«من از کلماتی که شخصیت و توانایی بچه را مورد قضاوت قرار میدهد، پرهیز میکنم. من از کلماتی مانند «احمق، چلفتی، بد» و حتی کلماتی مانند «قشنگ، خوب، عالی» نیز دوری میکنم به خاطر اینکه کمکی به کارها نمیکنند. این کلمات راه را بر کودک میبندند. در عوض من از واژههایی استفاده میکنم که توصیف میکنند.»
۳. راه رشد
از جامعترین کتابهای تربیتی منتشر شده، مجموعه چهار جلدی «راه رشد» نوشته آیت الله محی الدین حائری شیرازی از دفتر نشر معارف است. مجموعه چهار جلدی «راه رشد» با زبانی ساده، مباحث تربیت دینی، اخلاقی و انسانشناختی را با بهرهگیری از آیات و روایات بیان میکند. هدف کتاب، بیان جنبه نظری تربیت دینی و جنبه عملی آن است. این مجموعه، از جلسات و سخنرانیهای استاد حائری شیرازی گردآوری شده. این عالم متفکر از معدود عالمانی است که قریب ۵۰ سال به صورت تخصصی در حوزه تربیت فعالیت داشته و تربیت را از منابع اسلامی اتخاذ نموده. مطالب کتابهای راه رشد به صورت علمی و خشک نبوده و مملو از داستانها، خاطرات و موعظههای استاد حائری است.
جلد اول کتاب راه رشد به مبانی نظری تربیت می پردازد. نویسنده با طرح تفاوت میان انسانشناسی اسلامی و غیر اسلامی، فطرت و طبیعت انسان را توضیح میدهد و تربیت را «حکومت فطرت بر طبیعت» معرفی می کند. آیتالله حائری هدف تربیت را زنده شدن «دل» کودک می داند؛ دلی که بفهمد و هدایت شود.
جلد دوم «راه رشد» نگاه عملی تری دارد و مراحل رشد کودک را بر اساس کلام پیامبر (ص) بیان میکند: ۱. زمان عشق و آزادی ۲. زمان آموزش نظم و فرمانبری فرزند ۳. زمانی برای مشورت با فرزند و احترام به نظر وی. در ادامه کتاب، تربیت در سیره اهل بیت و الگوی خانواده در حدیث کسا، تربیت ویژه دختران و پسران، ویژگی های مربی موفق و نقش متمایز پدر و مادر بررسی میشود.
جلد سوم «راه رشد» با نگاهی به فلسفه تشویق و تنبیه آغاز میشود. نویسنده تشویق و تنبیه را همچون دارو میداند نه غذا یعنی ابزاری موقت برای هدایت نه وابستگی. در این کتاب، روشهای تربیتی چون بازی، شعر، قصه به عنوان زبان ارتباط با کودک معرفی میشود. همچنین اهمیت کار کردن کودک در جهت مسئولیت پذیری، تغذیه و لقمه حلال، نقش رسانه، مدرسه، مسجد و ورزش در تربیت کودک بیان میشود.
جلد چهارم «راه رشد» به پرورش دینی و اخلاقی میپردازد؛ اینکه چگونه میتوان ایمان و صفات نیک را در دل فرزند نهادینه کرد. نویسنده در بخشهای مختلف کتاب، صفاتی چون خدامحوری، محبت به اهل بیت، صداقت، شجاعت و ادب را آموزش میدهد و در پایان نیز از خطاهای تربیتی همچون بیاعتمادی، تحقیر و مقایسه کردن سخن میگوید.
مجموعه راه رشد نقشه تربیت انسان است؛ اثری برای هر والد و مربی که میخواهد با عشق، نسلی مومن و با اخلاق پرورش دهد.
۴. من دیگر ما
مجموعه کتابهای «من دیگر ما» از کاملترین مجموعهها در حوزه تربیت کودک است. مجموعهای در ۱۳ جلد (به همراه یک ضمیمه برای جلد چهارم با عنوان بازی، بازوی تربیت) که هر جلد به یک موضوع در تربیت فرزند پرداخته از آثار ماندگار حجت الاسلام محسن عباسی ولدی از نشر آیین فطرت است.
والدین امروزه بیش از همیشه با چالشها، مسائل و پرسشهای تربیتی روبرو هستند. گویی تربیت فرزند برای آنها شبیه راه رفتن روی طناب شده؛ ماندهاند میان عشق و اضطراب، میان قاطعیت و مهربانی. در چنین شرایطی عباسی ولدی تمام مسائل تربیتی به روز جامعه را در این ۱۳ جلد کتاب ارائه میدهد و کمتر مسئلهای هست که از نگاه تیزبینش پنهان مانده باشد؛ از رسانهها و فضای مجازی گرفته تا محبت، آزادی، بازی، کار، استقلال، کرامت، نقش والدین در ساختن فرزند و....ایشان به تمام این موضوعات با زبان ساده، روان و بر اساس مبانی دینی پرداخته است.
اگر در این دنیای رنگارنگ و پرسرعت نگران تربیت دینی و عاطفی فرزندان هستید. اگر بارها از رفتار کودکان درمانده شدهاید، خواندن مجموعه «من دیگر ما» را به شما توصیه میکنیم.
۵. سلوک با فرزند
کتاب «سلوک با فرزند» به قلم جعفر صالحان از نشر تراث، کتابی معنوی در زمینه تربیت و رشد کودک است. کتاب سلوک با فرزند اثری جامع و عمیق در زمینه تربیت دینی فرزند است که به تربیت کودک از زاویه ای متفاوت نگاه میکند؛ زاویه عبودیت و بندگی خدا.
در دنیای امروز که کودکان از هر سو با رسانهها و افکار گوناگون روبرو هستند تربیت دینی و معنوی بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد. این تربیت به کودک میآموزد که چگونه با ایمان، اخلاق و آرامش در مسیر زندگی رشد کند و معنای انسان بودن را درک کند. در این کتاب نویسنده با نگاهی الهی و واقع گرایانه مسیر تربیت را از پیش از بارداری تا دوران جوانی و ازدواج فرزند دنبال میکند و در هر مرحله نکات دقیق و عملی ارائه میدهد.
در کتاب سلوک با فرزند توصیههای تربیتی نه صرفاً از نگاه روانشناسی بلکه بر پایه آیات روایات، سیره اهل بیت و توصیههای علما به همراه حکایات زیبا مطرح شده که بر جذابیت کتاب افزوده است. نویسنده با زبانی ساده و دلنشین در کنار بیان مبانی نظری به مسائل و چالشهای واقعی والدین از فضای مجازی گرفته تا احترام به مالکیت فردی کودک، پاسخهایی روشن و عملی میدهد. موضوعاتی چون دین گریزی، قهر کردن، نظافت، نشاط در دوران بارداری، حریم والدین، قصهگویی و.... از جمله مباحث خواندنی در این کتاب هستند.
کتاب سلوک با فرزند، چراغی است برای والدینی که میخواهند با نور الهی مسیر تربیت کودک را طی کنند.
۶. مربی و تربیت
کتاب «مربی و تربیت» اثر عمیق و راهگشا از آیت الله حائری شیرازی است که توسط دفتر نشر معارف روانه بازار شده است. نویسنده با نگاهی ژرف و الهی به ریشهها و مبانی تربیت از منظر قرآن و روایات میپردازد و اصول و قواعد رابطه میان مربی و متربی را با دقتی کم نظیر بیان میکند.
کتاب مربی و تربیت که ۱۶ موضوع و مبحث در آن مطرح شده، از دل سالها تدریس و تجربه در مرکز تربیت معلم شکل گرفته و نگاهی نو به جایگاه انسان، علم و تربیت در فرهنگ اسلامی دارد و نشان میدهد که تربیت حقیقی تنها انتقال دانش نیست بلکه هدایت دل و جان انسان در مسیر عبودیت است.
این کتاب علاوه بر والدین، کتابی کاربردی برای معلمان و مربیان است. گفته شده مطالب کتاب در مدارس ژاپن، ویژه برای معلمان آموزش داده میشود.
«تعلیم به معنی باسواد کردن و تدریس و آموزش به معنی انتقال علم از یکی به دیگری است. تربیت به معنی به فعلیت رساندن استعداد و به کمال رساندن است. وقتی تعلیم را با تربیت مقایسه میکنیم به این نتیجه میرسیم که تعلیم شاخهای از تربیت است.»
«اگر انسان بخواهد خودش را بشناسد، بهترین راه این است که آرزوهایش را بررسی کند.»
۷. علیه تربیت فرزند
از کتابهایی که نگاه جدید، متفاوت و علمی در زمینه تربیت کودک دارد، کتاب «علیه تربیت فرزند» نوشته خانم آلیسون گوپنیک استاد فلسفه و روانشناسی رشد در آمریکا است. ترجمه کتاب علیه تربیت فرزند را مینا قاجارگر و چاپ آن را انتشارات ترجمان بر عهده داشته.
آلیسون گوپنیک خود مادر سه فرزند است و سالهای زیادی را صرف تحقیق درباره کودکان کرده و در مورد چگونگی رفتار والدین با فرزندان سخن میگوید. این کتاب با یک سوال اساسی شروع میشود؛ اینکه والدین باید برای فرزندانشان مانند نجار باشند و برنامه و پلن تعیین شده در تربیت فرزندان داشته باشند یا مانند باغبان باشند و شرایطی را فراهم کند تا فرزندان، خودشان راه رشد و شکوفایی را پیدا کنند؟
نویسنده در این کتاب بیان میکند که والدگری یک نوع شغل نیست و مانند کار مجسمه سازی هدفش تراشیدن یک کودک و تبدیل کردن آن کودک به نوع خاصی از بزرگسال نیست و نباید هم این گونه باشد؛ بلکه والد بودن یعنی مراقبت کردن از یک کودک باید بخشی از یک رابطه عمیق و نوع خاصی از عشق ورزیدن باشد.
نویسنده در ادامه بیان میکند که مهمترین پاداشهای والد بودن، افتخارات فرزندان یا حتی فارغ التحصیل شدنشان نیست بلکه مهمترین پاداش والد بودن، لذت لحظه به لحظه با کودک است. نباید راه را به کودک نشان داد بلکه باید به او کمک کرد تا راه خودش را بیابد حتی اگر مسیری که در پیش میگیرد راه انتخابی ما نباشد. هدف از عشق ورزیدن به کودکان، فراهم کردن محیطی پربار، با ثبات و امن است محیطی که در آن تغییر، خلاقیت و نوآوری میتواند شکوفا شود.
خواندن کتاب علیه تربیت فرزند به تمام والدینی که دغدغه تربیت درست و اصولی کودک را دارند توصیه میشود.
۸. تربیت کودک
کتاب «تربیت کودک» به قلم استاد علی صفایی حائری از کتابهای ارزشمند در زمینه تربیت کودک است که در نشر لیله القدر به چاپ رسیده. نویسنده در این کتاب، بر اساس اصول روانشناسی و تربیت اسلامی و با تمرکز بر نقش مهم مربی و معلم، تربیت را از نگاهی ویژه بررسی میکند. وی بیان میکند که مربی باید به شناخت کامل از خود رسیده باشد و مراحل خودسازی را طی کرده باشد؛ چرا که کودک در ابتدا به اعمال و رفتار مربی توجه دارد تا به سخنانش.
نویسنده همچنین عواملی را مطرح میکند که مربی برای تربیت کودک باید به آنها توجه ویژه داشته باشد.
در این کتاب کم حجم اما عمیق و کاربردی بیان میشود که مربی باید تمام استعدادهای کودک را شکوفا و بارور کند و تربیت کودک یعنی شکوفا کردن استعدادها و برآوردن نیازها. این نیازهای کودک تنها در خوراک، پوشاک، محبت و استعدادهای کودک فقط در خواندن و نوشتن خلاصه نمیشود؛ چرا که کودک استعداد فکر کردن، اندازهگیری و سنجش، اراده، وجدان و انتخاب کردن دارد و نیاز به امنیت روانی، یقین و استقلال هم دارد و این وظیفه بر عهده مربی است تا این استعدادها را در کودک شکوفا و بارور سازد. مربی با بارور کردن سه خصوصیت در کودک او را در مسیر رشد درست قرار میدهد و آن عبارتند از: ۱.شخصیت و استقلال ۲.آزاد منشی ۳.تفکر و تحلیل
کتاب تربیت کودک به مربیان، معلمان و والدینی که به دنبال استقلال، شخصیت و تفکر درست در فرزندانشان هستند، توصیه میشود.
۹. آغازی برای پرواز
کتاب «آغازی برای پرواز» اثری تربیتی، دینی نوشته سید علیرضا تراشیون از دفتر نشر معارف است که به موضوع آموزش، تشویق و ترغیب کودکان به نماز و تربیت دینی آنان میپردازد. در دنیای امروز تربیت دینی فرزندان و تشویق آن ها به نماز، بیش از هر زمان دیگری چالش برانگیز شده چراکه تکنولوژی های مختلف ذهن کودک را به خود مشغول کرده و او را از لحظههای آرام گفتگو با خدا و توجه به درون دور ساخته است.
در این کتاب نویسنده، ابتدا مفاهیم و کلمات نماز را توضیح داده و سپس داستان هایی زیبا درباره نماز روایت میکند و کمک میکند به تربیت دینی و عبادی کودکان، تا کودک نماز را نه از روی عادت بلکه از سر شناخت و عشق بخواند.
نویسنده در کتاب آغازی برای پرواز با زبانی دلنشین راهکارهایی کاربردی برای پرورش میل عبادی و علاقمندی به نماز در کودکان و نوجوانان ارائه میدهد. او با تکیه بر آموزههای دینی و تجربههای تربیتی به والدین نشان میدهد که چگونه میتوان با گفتگو، محبت و رفتار الهام بخش، دل فرزندان را به خدا پیوند زد.
بخشی از کتاب آغازی برای پرواز
«آشنایی با مفاهیم، کلمات و عبارتهایی که در نماز به کار برده میشود در ایجاد عشق و انگیزه، جهت راز و نیاز با خالق بینیاز بسیار موثر است؛ زیرا وقتی بنده در حین انجام ارتباط کلامی با خالق یکتا بداند که چه چیزهایی را عرض میکند، لاجرم توجه او به عبادت و آن کسی را که دارد عبادت میکند، افزایش مییابد و در نتیجه عشق و علاقه او نیز جهت ارتباط گیری افزایش مییابد.»
۱۰. تربیت بدون فریاد
کتاب «تربیت بدون فریاد» یکی از محبوبترین آثار در زمینه تربیت کودک و روابط والدین و فرزند است. نویسنده این اثر، هال ادوارد رانکل، روانشناس و درمانگر ازدواج و خانواده در این کتاب با رویکردی نوین و برخلاف روشهای سنتی، نگاه تازهای به مفهوم تربیت ارائه میدهد. این کتاب تربیتی با ترجمهای روان و دقیق اکرم کرمی توسط انتشارات صابرین منتشر شده و مورد توجه والدین و مربیان بسیاری قرار گرفته است.
برخلاف بیشتر کتابهای تربیتی که تمرکز را بر رفتار کودک قرار میدهند رانکل باور دارد تربیت واقعی از والدین آغاز میشود! او والدین را همچون آینهای برای فرزندان میداند که کودکان، انعکاسی از رفتار آنان هستند. همان گونه که پیترسون میگوید: «فرزندان ما شیوه زندگی کردن ما را زیر نظر دارند و رفتار ما بلندتر از هر کلام دیگری که از دهان ما خارج شود، حرف میزند.»
نویسنده در کتاب تربیت بدون فریاد بیان میکند که با حفظ خونسردی و آرامش میتوان انقلابی در سبک تربیتی خانوادهها ایجاد کرد. هدف او از نگارش این اثر، برقراری روابط سالم و صمیمی بین والدین و فرزندان و در نهایت آرامتر شدن دنیاست. نویسنده تاکید میکند که با به کارگیری اصول این کتاب، روابط شما با فرزندانتان همانگونه خواهد شد که همیشه آرزو داشتید؛ روابطی سرشار از شادی، همکاری و احترام متقابل.
کتاب تربیت بدون فریاد در چهار بخش و ۱۲ فصل تنظیم شده و با رویکردی منطقی به صورت گام به گام و عملی، روشهایی موثر برای تربیت آرام، بدون تنش و آگاهانه ارائه میدهد. در پایان هر بخش نیز داستانهای واقعی و الهام بخش از تجربیات والدین آورده شده که درک مفاهیم را عمیقتر میکند.
اگر به دنبال کتابی برای یادگیری تربیت کودکان بدون تنش و فریاد هستید این اثر میتواند راهنمایی مطمئن و الهام بخش برای شما باشد.
۱۱. ادب الهی - جلد سوم: تربیت فرزند
جلد سوم کتاب «ادب الهی» جلد سوم با عنوان تربیت فرزند، یکی از کتابهای جامع و انسانساز در زمینه تربیت کودک است که حاصل بیانات و سخنرانیهای استاد اخلاق و سلوک اسلامی حضرت آیت الله مجتبی تهرانی در سالهای پایانی عمر پربرکت ایشان است.
مجموعه پنج جلدی ادب الهی، توسط موسسه فرهنگی پژوهشی مصابیح الهدی تدوین و گردآوری شده است.
این مجموعه که جلد سوم آن به تربیت فرزند با نگاهی دینی پرداخته، امور تربیتی فرزند را در ۴ حیطه مطرح میکند: تربیت در محیط خانوادگی، تربیت در محیط آموزشی، تربیت در محیط رفاقتی و تربیت در محیط شغلی.
این کتاب در ۳۱ جلسه به صورت دقیق و طبقهبندی شده به مسائل تربیت دینی فرزند در حوزههای مختلف پرداخته و چراغ راه تربیت صحیح و خودسازی را روشن میسازد. ریشهیابی دقیق مسائل مربوط به تربیت، جستجوی بایدها و نبایدهای آن در عرصههای مختلف زندگی و در نهایت دستورها و رهنمودهای عملی برای رسیدن به مقام شایسته یک انسان با ایمان، نشان میدهد که استاد تهرانی تا چه اندازه بر ابعاد وجود انسان و ظرافتهای تربیتی او احاطه دارد.
مطالعه این کتاب به سوالات بسیاری پاسخ میدهد از جمله:
روشهای تربیت فرزند کدامند؟
نقش والدین در تربیت فرزندان چیست؟
چگونه فرزندان را بر اساس تعالیم دینی تربیت کنیم؟
آیا در تربیت فرزندان خشم و عصبانیت لازم است؟
بخشی از کتاب ادب الهی جلد سوم تربیت فرزند
«کارکرد ملکه در تربیت فرزند
کسانی که ملکه انجام کاری در آنها وجود دارد، خیلی با سهولت آن کار را انجام میدهند. وقتی در فرزندان، صفات حسنه ملکه شود، هنگامی که با رذائل برخورد میکنند خود به خود نسبت به آن جبههگیری خواهند کرد. کودکی که اعمال صالح را به عنوان ملکه درونی در وجود خود داشته باشد به راحتی اهل تباهی نمیشود.»
خاتمه
کودکان، آینه تربیت والدین خود هستند. هر صفحه از کتابهای معرفی شده، تلنگری است برای ساختن آینده روشن فرزندانمان.
اگر به دنبال تربیت درست و آگاهانه کودک خود هستید، اگر میخواهید رابطهای عمیق و سرشار از آرامش را با فرزندان خود تجربه کنید، کتابهای معرفی شده، همراهان مطمئنی برای شما خواهند بود. برای تهیه کتابهای تربیت کودک به سایت کتاب رسان مراجعه کنید.
