کتاب تعلیم و تربیت در اسلام اثر استاد شهید مرتضی مطهری و منتشر شده توسط انتشارات صدرا، اثری است برجسته در نقد و بازسازی نظام‌های تربیتی با تکیه بر مبانی اسلامی. مولف در این کتاب که برگرفته از مجموعه‌ای از سخنرانی‌ها و مباحث علمی او در جمع دبیران آموزش دینی و پزشکان است، مبانی نظری و عملی تربیت دینی را به‌گونه‌ای منسجم و کاربردی تشریح می‌کند. مطهری تعلیم و تربیت را دو بال مکمل می‌داند که بدون رشد تفکر، ایمان، اخلاق و اراده، انسان به کمال نمی‌رسد.

در متن کتاب تعلیم وتربیت در اسلام، تفاوت مفهوم تعلیم یعنی انتقال دانش، مهارت و اطلاعات، و تربیت به معنای شکل‌دهی قوه ابتکار، وجدان اخلاقی و پیوند با معنویت—به‌روشنی توضیح داده می‌شود. استاد مطهری با استناد به آیات قرآن و روایات معصومین، نشان می‌دهد که نظام تربیتی اسلام به دنبال تعادل میان جسم، ذهن و روح است و هدف غایی آن ساختن انسانی مسئول، هدفمند و خداجوست. او با نقد نظام‌های صرفاً مادی یا احساس‌گرایانه غربی، تأکید می‌کند که بدون پرورش فطرت الهی و تقویت اراده از طریق عبادت و تمرین عادت‌های نیک، هیچ فرایند آموزشی کامل نخواهد بود.

فصول بعدی کتاب  تعلیم وتربیت در اسلام به ابعاد مختلف تربیت اسلامی می‌پردازد: تربیت عقلانی که بر تفکر نقادانه و تجزیه‌وتحلیل دقیق پدیده‌ها مبتنی است؛ تربیت اخلاقی که با ایجاد فضایل عدالت، صداقت و کرامت نفس آغاز می‌شود؛ و تربیت اجتماعی که مهارت‌های تعامل سازنده و مسئولیت‌پذیری در جامعه را می‌آموزد. استاد شهید مطهری همچنین ابزارهای عملی مربیان از جمله محبت، موعظه با حکمت، الگودهی عملی و عادت‌سازی را معرفی می‌کند و موانع تربیت صحیح مانند جهل، تعصب و محیط ناسالم را تبیین می‌نماید. نقش معلم و والدین به‌عنوان اولین الگوهای تربیتی و اهمیت خودسازی مربی در پیشبرد موفقیت‌آمیز این فرایند، از نکات کلیدی این اثر است.

کتاب تعلیم و تربیت در اسلام را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

به کسانی که در پی فهم عمیق از اصول تربیت دینی و انسانی هستند؛ به معلمان، والدین و مربیانی که می‌خواهند فرایند آموزش را با معنویت و اخلاق پیوند دهند؛ و به پژوهشگران و دانشجویانی که دغدغه طرح نظریه‌های تربیتی مبتنی بر فطرت الهی را دارند.

در برشی از  کتاب تعلیم وتربیت در اسلام می‌خوانیم:

مساله دیگر این است که عقل و علم باید با یکدیگر توام باشد، و این نکته بسیار خوبی است. اگر انسان تفکر کند ولی اطلاعاتش ضعیف باشد، مثل کارخانه‌ای است که ماده خام ندارد یا ماده خامش کم است، قهرا نمی‌تواند کار بکند یا محصولش کم خواهد بود. محصول بستگی دارد به اینکه ماده خام برسد. اگر کارخانه ماده خام زیاد داشته باشد ولی کار نکند باز فلج است و محصولی نخواهد داشت. حضرت در آن روایت میفرماید: "یا هشام ثم بین ان العقل مع العلم" عقل و علم باید توام باشد. عرض کردیم علم، فراگیری است، به منزله تحصیل مواد خام است، عقل، تفکر و استنتاج و تجزیه و تحلیل است.