مجموعه چهارجلدی فلسفه تاریخ اثر استاد شهید مرتضی مطهری، نتیجهٔ درس‌ها و گفت‌وگوهای عمیقی است که در سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷ در جمعی از شاگردان دانشگاهی و در منزل ایشان ایراد شده است. این مجموعه که توسط انتشارات صدرا منتشر می‌شود، به عنوان مرجعی جامع در باب فلسفه تاریخ، مفاهیم اساسی و نهفتهٔ تاریخ را از منظرهای گوناگون به ویژه از دیدگاه قرآن به تصویر می‌کشد.

جلد اول:
در اولین مجلد، استاد مطهری مبانی فلسفه تاریخ را معرفی می‌کند. این جلد شامل مباحثی است که با اشاره به آثار مهمی همچون «لذات فلسفه» اثر ویل دورانت و «تاریخ چیست؟» اثر ای. اچ. کار، مفاهیم اولیه تاریخ و معیارهای تشخیص آن را مورد بررسی قرار می‌دهد. روش تدریس ایشان که به شکل کنفرانس‌های تعاملی صورت می‌گرفت، موجب گردآوری نظرات و ایده‌های شاگردان شده و زمینهٔ ارائهٔ تحلیل‌های دقیق فلسفی فراهم آمده است.

جلد دوم:
در ادامه، مجلد دوم به تحلیل دیدگاه‌های متنوع دربارهٔ تاریخ می‌پردازد. این جلد با بررسی آثار متفکران غربی و اسلامی، تلاش می‌کند تا تناقض‌ها و تضادهای موجود در برداشت‌های مختلف از تاریخ را روشن کند. مباحث مطرح‌شده در این جلد، به نقد دیدگاه‌های سطحی و صرفاً عینی از تاریخ اختصاص یافته و تأکید می‌کند که تاریخ، پدیده‌ای پویا و زنده است که در آن ارزش‌های اخلاقی و عرفانی نقشی حیاتی ایفا می‌کنند.

جلد سوم:
مجلد سوم به موضوعاتی مانند خاستگاه مذهب و نقش ایدئولوژی در شکل‌گیری جامعه می‌پردازد. در این بخش، استاد مطهری به بررسی دقیق چگونگی ترکیب جامعه، وجود ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی و نیز تحلیل نظریه‌های مختلف دربارهٔ تغییرات تاریخی می‌پردازد. این جلد با ارائهٔ دیدگاهی جامع، تلاشی است برای بازنگری در مفهوم تاریخ به عنوان نتیجهٔ تعامل میان عوامل متنوع انسانی و اجتماعی.

جلد چهارم:
در آخرین مجلد، فلسفه تاریخ از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار می‌گیرد. این جلد که به منزلهٔ نتیجه نهایی مباحث مطرح‌شده در مجلدات قبلی است، با استناد به آیات قرآنی، به تحلیل موضوعاتی همچون ترکیب و وحدت جامعه، خاستگاه مذهب و نبرد حق و باطل در متون مقدس می‌پردازد. گرچه برخی از مطالب مجلدات پیشین جهت تأکید تکرار شده‌اند، اما این جلد با ارائهٔ نکات دقیق و بدیع، بینشی الهی و اخلاقی از تاریخ را به خواننده عرضه می‌کند.

این مجموعه، با سبک گفت‌وگوی آموزشی و اشاره به خلاصه‌های بیان شده توسط شاگردان، منبعی ارزشمند برای دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به فلسفه تاریخ و مطالعات دینی به‌شمار می‌آید. از طریق این آثار، خواننده دعوت می‌شود تا نه تنها به بررسی حوادث تاریخی بپردازد، بلکه به تعمق در ابعاد اخلاقی و عرفانی آن بپردازد و بدین وسیله درک جامع‌تری از سرنوشت بشریت پیدا کند.

مجموعه چهارجلدی فلسفه تاریخ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این مجموعه را به دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به فلسفه تاریخ و مطالعات دینی پیشنهاد می‌کنیم.
برای افرادی که به دنبال بررسی عمیق و تحلیل انتقادی تحولات تاریخی از دیدگاه قرآن و ارزش‌های اخلاقی و عرفانی هستند، این آثار منبعی جامع و الهام‌بخش به‌شمار می‌آید.

چرا باید مجموعه چهارجلدی فلسفه تاریخ را بخوانیم؟

این مجموعه دریچه‌ای نو به سوی درک عمیق تحولات تاریخی و تأثیر ارزش‌های اخلاقی و عرفانی بر سرنوشت بشر است.  
خواندن آن به افزایش بینش و تحلیل انتقادی از تعامل میان ابعاد دینی، اجتماعی و فلسفی در تاریخ کمک می‌کند.