کتاب تشکیلات بهشتی اثر محسن ذوالفقاری، منتشرشده توسط نشر معارف، تحلیلی جامع و مستند از آرای تشکیلاتی شهید آیت‌الله دکتر سیدمحمد حسینی بهشتی است که طی آن ضرورت سازمان‌یافتگی در حرکت‌های اجتماعی و سیاسی اسلامی به روشنی تبیین شده و خواننده را با چارچوبی عملی برای تأسیس، اداره و اصلاح هر تشکیلات اسلامی آشنا می‌کند.

در فصل نخست، نویسنده با ارجاع به آموزه‌های انسان‌شناسانه و جامعه‌شناسانه شهید بهشتی نشان می‌دهد که هیچ تحول بنیادینی بدون انسجام جمعی و ساختاری منسجم به نتیجه نمی‌رسد. تمرکز این بخش بر اهمیت هم‌افزایی نیروها و نقش محوری تشکیلات در حفاظت از ارزش‌های اسلامی و ارتقای ظرفیت‌های فردی و جمعی است و خواننده را متقاعد می‌کند که برای نیل به اهداف والا لازم است هر فرد در قالب یک ساختار مشخص و سازمان‌یافته فعالیت کند.

فصل دوم چشم‌انداز بلندمدت یک تشکیلات اسلامی را روشن می‌سازد و اهدافی چون تحقق عدالت اجتماعی، ترویج فرهنگ دینی، تربیت نیروی انسانی متخصص و مدیریت راهبردی در راستای پیشبرد آرمان‌های انقلاب اسلامی را به‌عنوان مأموریت‌هایی حیاتی معرفی می‌کند. در این بخش تأکید شده است که غایت فعالیت تشکیلاتی، نه صرفاً کسب قدرت سیاسی، بلکه ارتقای شاخص‌های انسانی و معنوی جامعه است.

در فصل سوم، به تبیین شش اصل بنیادین اختصاص دارد: سه اصل مربوط به هویت تشکیلات (اسلام خالص، عمومیت و پاسداری از ارزش‌ها) و سه اصل ویژه کارایی آن (شفافیت در ساختار، تقسیم عادلانه مسئولیت‌ها و پاسخگویی متقابل). در این بخش، نمونه‌های عینی از کاربرد هر اصل در روند شکل‌گیری و توسعه تشکیلات ارائه شده و ضرورت پایبندی به آنها برای جلوگیری از انحراف‌های ایدئولوژیک و ضعف سازمانی تشریح می‌شود.

فصل چهارم مؤلف به واکاوی بایدها و نبایدهای تشکیلاتی می‌پردازد و ضمن تشریح ویژگی‌های اخلاقی، روحی و عملکردی مورد نیاز اعضا، مصادیق عملی برای تقویت انسجام داخلی را مطرح می‌کند. تأکید بر پرهیز از فردمحوری، حفظ وحدت رویه و اولویت‌بخشی به منافع جمعی از نکات کلیدی این فصل است که با زبانی مستدل و مستند به سخنان و خاطرات شهید بهشتی، خواننده را با الزامات رفتاری هر عضو آشنا می‌سازد. 

مباحث فصل پنجم جایگاه رهبر و مسئول تشکیلات را موشکافانه بررسی می‌کند. معیارهایی نظیر شایستگی علمی و روحی، اعتمادسازی، توان مدیریت بحران و برخورداری از رحمت و رأفت اسلامی از دیدگاه شهید بهشتی تحلیل می‌شود. ذوالفقاری با ارائه نمونه‌هایی از رهبری ایشان در تأسیس حزب جمهوری اسلامی و اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا، الگویی عملی برای هدایت مؤثر سازمان‌ها در شرایط پیچیده سیاسی ارائه می‌دهد.

در فصل ششم، وظایف اعضای تشکیلات تشریح شده است. هر عضو باید علاوه بر اجرای دقیق دستورالعمل‌ها، روحیه انتقادپذیری، خلاقیت و مشارکت فعال در فرآیندهای تصمیم‌گیری را نیز تقویت کند. پیشنهادهایی مانند ایجاد نظام آموزش درونی، برگزاری جلسات منظم و بهره‌گیری از بازخورد مستمر، سازوکارهای پیشنهادی برای ارتقای عملکرد فردی و جمعی است.

فصل پایانی به آسیب‌شناسی تشکیلات اختصاص یافته و خطاهای رایج در مدیریت انسانی، انحرافات ایدئولوژیک و ناکارآمدی‌های ساختاری را بررسی می‌کند. با بازخوانی تجربیات حزب جمهوری اسلامی در سال ۱۳۵۹ و نقد خطاهایی همچون تمرکزگرایی افراطی، فقدان شفافیت و غفلت از نوآوری سازمانی، راهکارهایی برای بازسازی و اصلاح تشکیلات به خواننده عرضه می‌شود تا با آگاهی کامل از چالش‌ها و فرصت‌ها، قادر به ایجاد ساختاری پویا و پایدار باشد.

در مجموع، تشکیلات بهشتی متنی است منسجم که ضمن مرور دقیق نظریه‌ها و تجارب عملی شهید بهشتی، ابزارهای عملی لازم برای طراحی، هدایت و بهبود سازوکارهای جمعی را در اختیار علاقه‌مندان، پژوهشگران علوم سیاسی و فعالان اجتماعی قرار می‌دهد. این کتاب با زبان رسمی و استدلالی قوی، خواننده را به درک عمیق‌تر اندیشه‌های تشکیلاتی و الهام‌بخشی برای ایجاد حرکت‌های سازمان‌یافته، اثربخش و ارزش‌محور دعوت می‌کند.

کتاب تشکیلات بهشتی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران علوم سیاسی و مدیریت که به دنبال درک مفاهیم نظری و عملی تشکیلات در بستر اندیشه اسلامی هستند، بسیار توصیه می‌شود. همچنین، مدیران و اعضای سازمان‌ها و تشکل‌های سیاسی و اجتماعی که در پی تدوین ساختاری منسجم و کارآمد برای حرکت‌های جمعی خود هستند، این اثر را منبعی راهبردی و کاربردی خواهند یافت. علاوه بر این، فعالان و رهبران جهادی، نهادهای فرهنگی و تشکل‌های مردمی که می‌خواهند انسجام و اثربخشی تشکیلات خود را با ارزش‌های اسلامی تقویت کنند، مطالعه این کتاب را بسیار مفید و روشنگر خواهند دید.

در برشی از کتاب تشکیلات بهشتی می‌خوانیم:

((سرمایه‌های اندک در برابر غول‌های تجارت دنیا کاری از پیش نمی‌برد. نیروهای پراکنده در برابر قدرت‌های عظیم محکوم است. تحقیقات علمی وسیع بدون همفکری و همکاری به ثمر نمی‌رسد و طرح‌های بزرگ در زمینهٔ خدمات و فعالیت‌های اجتماعی با نیروی انسانی پراکنده و سرمایه‌های مالی محدود عملی نیست.))