کتاب همرزمان حسین (علیه‌السلام)، تألیف گران‌سنگ حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای(مدالظله) و منتشر شده توسط انتشارات انقلاب اسلامی، اثری روشنگر است که سیره ائمه معصومین (علیهم‌السلام) را با رویکردی تحلیلی و انقلابی بازخوانی می‌کند. این کتاب که محصول ده گفتار ژرف ایشان در محرم سال ۱۳۵۱ شمسی است، هسته اصلی خود را بر نظریه بدیع «انسان ۲۵۰ ساله» استوار کرده است. بر پایه این نظریه، حیات جمعی و مبارزاتی امامان شیعه، از آغاز امامت امام علی (علیه‌السلام) تا دوران امام حسن عسکری (علیه‌السلام)، به مثابه یک وجود واحد و مستمر، درگیر مبارزه‌ای پیوسته و هدفمند علیه ظلم و انحراف معرفی می‌شود. این اثر، به‌ویژه امامانی چون امام سجاد (علیه‌السلام) تا امام حسن عسکری (علیه‌السلام) را «همرزمان امام حسین (علیه‌السلام)» می‌نامد و بر تداوم و پیوستگی نهضت عاشورا در طول قرون متمادی تأکید می‌ورزد تا خواننده با درکی جامع و آگاهی‌بخش، به عمق مبارزات سیاسی و اجتماعی این بزرگواران پی ببرد و از روایت‌های سطحی و تقلیل‌گرایانه فراتر رود.

خاستگاه این اثر ارزشمند به ماه محرم سال ۱۳۵۱ شمسی (۱۳۹۳ قمری) بازمی‌گردد؛ زمانی که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در فضای ملتهب سیاسی-مذهبی پیش از انقلاب اسلامی، سلسله سخنرانی‌های خود را در هیئت **انصارالحسین تهران** ایراد فرمودند. این هیئت، مرکزی پرشور و انقلابی بود که بسیاری از مبارزان و فعالان سیاسی آن دوران را گرد هم می‌آورد و سخنرانی در آن، خود به مثابه یک اقدام انقلابی تلقی می‌شد. هدف اصلی این گفتارها، نه تنها تبیین معارف دینی، بلکه مقابله با تلاش‌های رژیم پهلوی برای جداسازی دین از سیاست و تحریف چهره مبارزاتی امامان بود. در آن سال‌ها، با گسترش ایدئولوژی‌های کمونیستی و حملات به دین، بسیاری از جوانان نسبت به الگوهای مبارزاتی ائمه دچار تردید شده و به گروه‌های چپ‌گرا یا التقاطی متمایل می‌شدند؛ در چنین شرایطی، ارائه سیره فعال و مجاهدانه اهل‌بیت (علیهم‌السلام) نقشی حیاتی در جلوگیری از انحراف نسل جوان ایفا می‌کرد. این رویکرد نشان می‌دهد که چگونه منبر و مجالس مذهبی، به بستری قدرتمند برای انتشار ایدئولوژی انقلابی و بسیج سیاسی در دوران خفقان تبدیل شده بود.

نظریه «انسان ۲۵۰ ساله»، ستون فقرات فکری این کتاب را تشکیل می‌دهد و تحلیلی بی‌نظیر از سیره ائمه معصومین (علیهم‌السلام) ارائه می‌دهد. این نظریه، که اولین بار در سال ۱۳۵۰ شمسی در زندان توسط ایشان ابداع و سپس در سال ۱۳۵۱ به صورت عمومی تبیین شد، بیان می‌دارد که زندگی تمامی دوازده امام شیعه، از رحلت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) تا آغاز غیبت امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)، به مثابه حیات یک انسان واحد است که در طول ۲۵۰ سال، لحظه‌ای از جهاد و مبارزه دست نکشیده است. این دیدگاه، هرگونه تصور از انزوا یا کناره‌گیری ائمه پس از واقعه عاشورا را به چالش می‌کشد و تأکید می‌کند که هر امام، متناسب با شرایط زمانه، امکانات و موانع موجود، تصمیماتی استراتژیک اتخاذ کرده و هرگز از مبارزه با دشمنان اسلام که جایگاه جانشینی پیامبر را غصب کرده بودند، دست برنداشته است. این شامل دوران صلح امام حسن (علیه‌السلام)، شهادت امام حسین (علیه‌السلام)، و فعالیت‌های تشکیلاتی پنهانی ائمه بعدی می‌شود. این نوع نگاه به تاریخ، نه تنها یک روایت‌گری صرف از وقایع نیست، بلکه چارچوبی جامع و هدفمند ارائه می‌دهد که اعمال متنوع امامان را در راستای یک برنامه الهی واحد و مستمر تبیین می‌کند.

در راستای تبیین این نظریه، کتاب به بازتعریف مفاهیم بنیادین اسلامی می‌پردازد. «جهاد» در این اثر، تنها به معنای نبرد مسلحانه نیست، بلکه شامل هرگونه «تلاش و کوشش در راه پیشبرد هدف، به ویژه تلاشی که با درگیری با دشمن همراه است» می‌شود. این تعریف گسترده، مبارزات فکری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را نیز در بر می‌گیرد و به مخاطب می‌آموزد که در هر شرایطی می‌توان در راه خدا جهاد کرد. همچنین، مفهوم «تقیه» نه به عنوان نشانه ضعف یا ترس، بلکه به عنوان «یک تاکتیک مبارزاتی» هوشمندانه و پیچیده معرفی می‌شود. تقیه، راهبردی برای حفظ بقای جنبش اسلامی، حفاظت از پیروان، و پیشبرد اهداف در محیط‌های خصمانه بوده و امکان فعالیت‌های تشکیلاتی پنهانی را فراهم می‌آورده است. این بازتعریف‌ها، به مبارزان آن دوران این امکان را می‌داد که فعالیت‌های خود را، حتی در اشکال غیرمسلحانه و پنهانی، به عنوان بخشی مشروع و مقدس از جهاد بزرگ اسلامی تلقی کنند. علاوه بر این، کتاب به تفصیل به **«فلسفه و هدف امامت»** می‌پردازد و ائمه را جانشینان حقیقی پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در تمامی شئون، به جز نبوت و دریافت وحی، معرفی می‌کند؛ شامل تشکیل حکومت اسلامی، قضاوت، تبیین قرآن، تعلیم احکام، و دفاع از عقاید اسلامی.

ساختار کتاب «همرزمان حسین» به ده گفتار منظم تقسیم شده است که هر یک به صورت گام به گام، خواننده را از مباحث نظری به تحلیل‌های تاریخی سوق می‌دهد. این گفتارها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با ایجاد یک پیوستار منطقی، درک عمیق‌تری از سیره مبارزاتی ائمه ارائه دهند. تمرکز ویژه این اثر بر دوره چهارم امامت، یعنی از امام سجاد (علیه‌السلام) تا امام کاظم (علیه‌السلام)، است؛ دوره‌ای که در اذهان عمومی، اغلب به عنوان دوران انزوا یا سکوت ائمه تلقی می‌شد، اما کتاب با استناد به منابع تاریخی و روایی، چهره‌ای فعال، مبارز و تأثیرگذار از این امامان ترسیم می‌کند. این ده گفتار به ترتیب شامل: گونه‌های مختلف بحث دربارهٔ مسئله امامت، اهمیت شناخت چهره و سیره حقیقی ائمه، فلسفه و هدف امامت، انسان ۲۵۰ ساله مبارزه، دوران‌های چهارگانه امامت، بررسی برهه آغازین دوره چهارم امامت، حیات سیاسی امام صادق (علیه‌السلام)، اقدامات حاد ائمه و برخورد با علما و شعرای درباری، امامزادگان انقلابی، و تقیه است. این ساختار نظام‌مند، نشان‌دهنده رویکردی آموزشی و تحلیلی است که خواننده را گام به گام به درکی جامع از ابعاد سیاسی و اجتماعی امامت رهنمون می‌شود.

«همرزمان حسین» به دلیل ویژگی‌های متمایز خود، جایگاهی ویژه در میان آثار تاریخ اسلام و سیره ائمه یافته است. خوانندگان و منتقدان، این کتاب را به خاطر «متن شیرین و روان» و «اطلاعات غنی و کاربردی» ستوده‌اند که مفاهیم پیچیده را به شکلی قابل فهم ارائه می‌دهد. این اثر، «حرف‌های نو و تازه‌ای» در زمینه سیره ائمه دارد و «دید ما را نسبت به ائمه واقعاً عوض می‌کند». در مقایسه با کتاب «انسان ۲۵۰ ساله» (عنوان یکی دیگر از آثار ایشان)، این اثر از انسجام بیشتر در مطالب و بیان نکات جامع‌تر در زمینه اخلاقی و تاریخی برخوردار است. این کتاب که از سال ۱۳۹۶ شمسی منتشر شده، با چاپ‌های متعدد و مکرر، نشان‌دهنده استقبال گسترده و تقاضای مستمر عمومی است. اهمیت آن تا بدانجاست که به عنوان یکی از منابع درسی معارف اسلامی در آزمون استخدامی شغل آموزگاری وزارت آموزش و پرورش انتخاب شده است. این امر، نشان‌دهنده جایگاه رسمی و نفوذ عمیق این اثر در نظام آموزشی و ایدئولوژیک کشور است.

در نهایت، «همرزمان حسین» اثری بی‌بدیل و ماندگار است که درک جامعه شیعی از امامت را متحول ساخته است. این کتاب، صرفاً یک روایت تاریخی نیست، بلکه متنی بنیادی است که سیره پویا، یکپارچه و انقلابی ائمه را از طریق نظریه «انسان ۲۵۰ ساله» روشن می‌سازد. سهم بی‌نظیر این اثر در تحلیل دقیق و روشنگرانه وقایع تاریخی، بازتعریف مفاهیم کلیدی همچون جهاد و تقیه، و ارائه چارچوبی فکری مستحکم برای مواجهه فعال و آگاهانه با تاریخ اسلام نهفته است. این کتاب همچنان منبعی حیاتی برای الهام‌بخشی و راهنمایی در مواجهه با چالش‌های معاصر است و به پرورش درکی عمیق‌تر و سیاسی‌تر از رهبری دینی و مبارزه مستمر در جهان اسلام کمک می‌کند. تأثیر پایدار آن، گواهی بر عمق فکری و پیام طنین‌انداز آن برای نسل‌هایی است که در پی درک روحیه انقلابی نهفته در تاریخ امامان هستند و هویت شیعی را با کنشگری سیاسی و مبارزه دائمی علیه ظلم پیوند می‌زند.

کتاب همرزمان حسین را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

کتاب «همرزمان حسین (علیه‌السلام)» برای دانشجویان، پژوهشگران تاریخ اسلام، طلاب، فعالان دینی، علاقه‌مندان به سیره سیاسی ائمه، و جوانان جویای الگوهای مقاومت مناسب است. این اثر با رویکردی نوین، شناختی عمیق از ابعاد مبارزاتی و تاریخی اهل بیت ارائه می‌دهد و برای معلمان، مربیان تربیتی و عموم علاقه‌مندان به تاریخ تشیع مفید خواهد بود.

در برشی از کتاب همرزمان حسین(علیه‌السلام) می‌خوانیم:

امروز آن روزی نیست که ما هر مسئله ای را بخواهیم بفهمیم و هر مشکلی را بخواهیم حل کنیم برای خاطر اینکه ما اوّلی ترین مشکلاتمان را هم هنوز ندانسته ایم ما هنوز ضروری ترین مسائل زندگیمان را نمیدانیم؛ تعارف هم نداریم هنوز در دست اول اعتقادات عالی ،اسلامی عامل تحریف وجود دارد و بسیاری از حقایق از نظر ما پوشیده است که یک مسئله همین مسئله ای است که بنده ان شاء الله در این چند روزه بحث خواهم کرد و خواهید دید که دست تحریف چه کرده؛ غوغایی کرده ما در مسائل اولیمان مبتلای به ناشناسی و عدم معرفت هستیم؛ پس چه لزومی دارد که دنبال مسائلی برویم که در زندگی ما برای آینده ما برای خط مشی ما اثری ندارد؟ چرا در این زمینه بحث کنیم؟