کتاب اصول عمومی مدیریت از مجموعه پنج جلدی میدان مدیریت ریز و درشت مبانی مدیریت اسلامی را در اندیشه حضرت آیتالله العظمی خامنهای (مد ظلهالعالی) واکاوی میکند. این مجموعه که به همت جمعی از فضلای محقق در حوزه مدیریت و مبانی انقلاب اسلامی در موسسه فرهنگی هنری راه فخرالائمه (ع) تهیه و تدوین شدهاست در دیگر مجلدات خود از مدیریت فرهنگی، اقتصادی، قضایی و نظامی سخن میگوید.
کتاب اصول عمومی مدیریت با درآمدی بر ضرورت تشکیل حکومت اسلامی و تلاش ائمه و اهل بیت (ع) در تشکیل این مهم سخن میگوید. بر اساس این مقدمه ماهیت و کیفیت قوانین اسلام میرساند که برای تکوین یک دولت و برای ادارهی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه اولا، احکام شرع حاوی قوانین و مقررات متنوعی است که یک نظام کلی اجتماعی را میسازد. ثانیا، با دقت در ماهیت و کیفیت احکام شرع درمییابیم که اجرای آنها مستلزم تشکیل حکومت است.
فصل دوم کتاب اصول عمومی مدیریت به تعاریف سیاست اسلامی، حکومت اسلامی میپردازد. نقش مردم در حاکمیت اسلامی، تفاوت مردم سالاری دینی با دموکراسی غربی و دیگر تعاریف و کلیات در این فصل بررسی شدهاند. در مبانی مردم سالاری دینی مردم اصل قضایا و همه کاره هستند و باید دقت داشت اندیشه خدامحوری با اندیشه مردم محوری هیچ منافاتی ندارد. وقتی میگوییم حکومت دینی به معنای این نیست که مردم هیچکارهاند. اگر مردم حاکمی را نخواهند و بیعت نکنند، ولو امیرالمومنین (ع) باشد، او سرکار خواهد آمد؟
دیگر فصل کتاب توحید و نفی طاغوت، استقلال-آزادی، تکریم انسان و انسان محوری اسلامی، قابلیت انسان در رشد و تعالی و پیروزی حق بر باطل را به عنوان مبانی مدیریت اسلامی معرفی میکند. اهداف ابتدایی، میانی و غایی در مدیریت اسلامی و نقش بیداری اسلامی در شکلگیری تمدن اسلامی را در فصل چهارم این نوشتار پی میگیریم. اساس جامعه اسلامی بر این است که به مردم فرصت فکر کردن داده بشود؛ یعنی گفتنیها گفته شود تا مردم در سایه معرفتی که مییابند حق را از باطل تشخیص دهند. پس رشد و بالندگی فکری و عقلانی جامعه از دیگر اهداف مدیریت اسلامی است.
سه فصل پایانی کتاب که مدیریت اسلامی را از طاقچه تئوری به میدان عمل میکشند. سیاستها و جهتگیریها، اصول عمومی مدیریت و ویژگیها و خصوصیتهای مدیران اسلامی را عرضه میکنند. قانونگرایی و ایجاد فرهنگ قانونگرایی در مردم، حقمداری و عدالتمحوری، تامین امنیت و اقتدار از جمله سیاستهای مدیریت اسلامی هستند. از دیدگاه مجموعه میدان مدیریت برخی از اصول عمومی مدیریت عبارتند از: هدفگذاری، کنترل و نظارت، شایستهسالاری در گزینش و رعایت حقوق شهروندی. در نهایت تعهد و تخصص، مردمی بودن، انتقادپذیری، بهرهمندی از روحیه جهادی و دوری از تجملگرایی، مشورت طلبی و . . . به عنوان بارزترین صفات مدیران اسلامی معرفی میشوند.
بنا به سیره ائمه (ع) تشکیل حکومت اسلامی امری قطعی است. اما تشکیل حکومت اسلامی ابتدای امر است. پیشرفت آن نیازمند بهرهمندی از مدیرانی است که بر مبانی اسلام مدیریت کنند. مجموعه میدان مدیریت نسخه عملی تربیت مدیران اسلامی است.
قطعا تمامی افرادی که به نوعی جایگاهی مدیریتی در این نظام دارند مخاطب اولیه کتاب هستند. اما از پدری که به نوعی مدیریت اقتصادی خانواده را بر عهده دارد و از مادری که مدیریت خانه را بر عهده دارد تا مدیری که یک باشگاه ورزشی را مدیریت میکند، تا تک تک کارمندان یک شرکت یا سازمان میتوانند از تمام واژههای این کتاب هدیهای برچینند.
به اعتقاد بنده سه بخش عمده در مسئول وجود دارد؛ سه آمادگی و احساس مسئولیت. اول اینکه برای نفس کار و عمل آماده باشد. تنبلی و بی حالی و سهل انگاری و کار را به دست حوادث و قضا و قدر سپردن، اولین بلایی است که ممکن است یک مدیر را از صلاحیت کافی و لازم ساقط کند. جدی بودن در کار، آرام نداشتن برای کار، احساس مسئولیت برای اصل اقدام و کار و وظیفهای که بر عهده گرفته بسیار مهم است. به همین جهت هم هست که اگر کسی واقعاً در بخشی از بخشهای کشور احساس میکند که کفایت لازم برای این کار را ندارد، قطعا پذیرش آن کار مشروع نمیباشد؛ چون قبول این کار به معنای این است که تعهد کند و بپذیرد که این کار را به انجام برساند. این بدون کفایت و لیاقت امکان پذیر نیست. این آن نکتهی اول در باب مدیر و مسئول است.
نظرات