استاد شهید مطهری اندیشمندی مردمی و مبلغی دانشمند بود که با قلم و زبان خود تلاش فراوانی برای ترویج و تقویت اسلام ناب محمدی انجام داد. ایشان به همانطور که به تاریخ اسلام و روایات اهل بیت اشراف داشت، در علوم عقلی همچون فلسفه و کلام نیز به درجه استادی رسیده بود و در تمام سال های تدریس و تبلیغ تلاش داشت پیام خداوند و مبانی دین را همراه با بیانی مستدل و منطقی به مخاطب ارائه دهد. در عین حال بیان شیوا و ساده استاد سبب میشد تا همه اقشار جامعه با کلامش همراه گردند و سخنش را دریابند.

از جمله دغدغه های بسیار مهم استاد مطهری این بود که مردم برای اصول دین و باورهای اعتقادی پشتوانه فکری محکمی داشته باشند و ایمان خود را بر پایه خرافات و عقاید غلط نچینند. همچنین ما در دستورات دینی خود داریم که انسان در مورد اصول دینی نباید پیرو شخص دیگری باشد بلکه باید با فکر و استدلال این مسائل را برای خود حل نماید. در همین راستا شهید مطهری در چند مبحث تلاش داشته اند کلیات جهان بینی یک مسلمان را تبیین نمایند و با استفاده از مبانی روز برای انسان امروزی سیر منطقی و متقنی از مباحث ارائه دهد.

در ادامه مروری کوتاه بر مباحثی داریم که در هر جلد مطرح شده و حضرت استاد پیرامون هر کدام به شکل مفصل بحث و تبادل نظر کرده‌اند.

1) انسان و ایمان: اولین اثر از این مجموعه را می توان یک اعلام مرزبندی و سنگربندی در مقابل مکاتب غربی قرن بیستم دانست که بر پایه پوزیتویسم و داروینیسم بنا شده اند که جهان را محدود به این عالم مادی می دانند و تفاوت ماهوی میان انسان و حیوان قائل نیستند. این باور سبب می شود جهان بینی انسان محدود به این جسم و خواسته های آن باشد در حالیکه در مکتب اسلام تمام تلاش انسان در این جهان برای جهان بزرگتر و جاودانی است که اصل زندگی انسان قرار است در آن سرا رقم بخورد و تمام هم و غم انسان باید برای سعادت اخروی رقم بخورد.

2) جهان بینی توحیدی: اولین اصل اعتقادی ادیان ابراهیمی باور به خداوند یگانه ای است که جهان هستی در شکل گیری و بقا به اراده او وابسته است. قادر مطلقی که همه چیز از او نشات می گیرد و به او باز می گردد. انسان مسلمان در جهان بینی خود اولین سنگ بنا را باید با این باور بگذارد و براساس همین تفکر باقی عقاید خود را شکل دهد. این کتاب تلاشی برای فهم وحدانیت الوهی و اعتقاد به خدای احد و واحد است.

3) وحی و نبوت: باور به جهان فراماده که اصل و حقیقت این جهان نیز هست و خداوند متعالی که نباید از جنس ماده باشد باعث دوگانگی و تفاوت میان جهان مجرد ثابت با جهان مادی متغیر می شود. مردم این جهان برای دریافت پیام خداوند و رسیدن به آن هدفی که در برنامه الهی تنظیم شده به انسانی ناب و متصل به جهان بالا نیاز دارند که نقطه اتصال عالم ماده و عالم مجردات باشد. آن انسان ناب پیامبر نامیده می شود که براساس اصول اعتقادی و منطقی اثبات می گردد.

4) انسان در قرآن: شناخت حقیقت انسان و چیستی ذات او از قدیمی ترین سوال های این جهان و بشر است. مکاتب مختلف هر کدام به شکلی به این سوال پاسخ داده اند. استاد مطهری با استناد به کلام خالق تلاش کرده اند حقیقت انسان و غایت وجودی او را بازشناسند.

5) جامعه و تاریخ: در دوره شهید مطهری یکی از مهم ترین مباحث بحث اصالت فرد یا جامعه بود که مارکسیست ها تلاش داشتند اصالت را به جامعه بدهند و لیبرال ها اصالت را به فرد می دهند. اسلام به عنوان دینی نجات بخش بشر پاسخ دقیق به این مساله می دهد که استاد مطهری در این کتاب آن را مطرح کرده اند همچنین با مرور فلسفه تاریخ سنت های الهی در جوامع انسانی را مرور کرده اند.

6) زندگی جاوید یا حیات اخروی: از دیگر اصول بسیار مهم در منظومه فکری اسلام بحث باورمندی به سرای دیگری است که سرای حقیقی و بااصالت است و انسان جزای تمام اعمال و رفتار خود در این جهان را در آن عالم دریافت خواهد کرد. استاد مطهری با استناد به مباحث عقلی و نقلی به بررسی جوانب مرگ و معاد پرداخته اند.