کتاب تا ابد زندگی در جلد نهم خود شصت و چهار حدیث از کتاب المعاد بحارالانوار را شرح میدهد. حجتالاسلام محمدرضا عابدینی در این اثر از بهشت و جهنم و کیفیت آنها، صفوف مردم در قیامت، احوال پرهیزکاران و مجرمان، سخن میگوید تا باب شش، هفت و هشت کتاب المعاد را تشریح کند.
همه ما به آیه « کُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَیْنَا تُرْجَعُونَ؛ هر نفسى چشنده مرگ است آنگاه به سوى ما بازگردانیده خواهید شد» ایمان داریم. مگه نه؟! اما آیا این یقین اعمال ما در دنیا را تحت تاثیر خود قرار دادهاست، یا این ایمان صرفا لقلقهای بر زبان است؟ مشکل اینجاست که تنها خبری از آن دنیا به گوشمان رسیدهاست و از کیفیت آن، چگونگی رسیدگی به اعمال، برزخ تا قیامت و ... خبر نداریم. کتاب تا ابد زندگی مجسم دنیای پس از مرگ است، به گونهای که آن را در برابر خود تجسم کنیم. این دستاورد دنیای ما را نیز تغییر خواهد داد.
فصل اول کتاب تا ابد زندگی که مبتنی بر باب ششم کتاب شریف المعاد است به معنای آوردن جهنم، کیفیت احاطه جهنم، کیفیت صراط و عبور از آن، تعلق ملائکه به انسان، اهمیت محاسبه در دنیا، سرانجام قاتلین امام حسین در قیامت، حقیقت زوال خورشید، حقیقت و مدت مواقف قیامت، ماهیت زمان در آخرت، جذب رحمت الهی توسط خصلت نیک، علامت عبادت صحیح، کیفیت حرکت بر عقبات و ... میپردازد.
باب هفتم کتاب المعاد را باید در فصل دوم کتاب تا ابد زندگی مطالعه کنیم. در روایت اول این باب میخوانیم:
پیامبر فرمودند: من روز قیامت بیشتر از همه انبیا پیرو دارم. لذا کثرت تابعان پیامبر (ص) در قیامت نخستین موضوع مطرح شدهاست. ملاک موفقیت انبیا (ص)، مقابله با شیطان به عنوان عامل کمال انسان در ذیل همین روایت بررسی شدهاند. این فصل پیرامون پنج روایت دیگر به نکاتی کلیدی، میرسید. از قبیل:
- مرحله آغازین در کسب کمالات، شروع از مرتبه جسمانی است.
- امتیاز صفوف مردم در قیامت بر اساس نظام امت است.
- افعال انسان در شادی و غم موجودات عالم تاثیر دارد.
- به میزان قرب به ساحت ربوبی، احساس حقارت ایجاد میشود.
- رؤیت صورت حقیقی قرآن، وابسته به انس با قرآن و تبعیت از آن است.
در نهایت باب هشتم کتاب المعاد در فصل سوم کتاب تا ابد زندگی تشریح شدهاست. این فصل که مشتمل بر شصت و چهار حدیث است با حدیث «هنگامی که قیامت برپا شود، خداوند تمام مردم را در یک زمین جمع خواهد کرد، ندا دهندهای از جانب خداوند صدا میزند به گونهای که تمام مردم، از اولین تا آخرین خواهند شنید. منادی میگوید صابران کجایند؟ سپس صابران بر اطاعت خدا و صابران در برابر معصیت خدا برمیخیزند.» آغاز میشود و با حدیث « امام صادق (ع) میفرمایند: کسانی که برای خدا با یکدیگر دوستی میکنند، روز قیامت بر منبرهای نور میباشند.» پایان مییابد. در این خلال با مباحثی پیرامون رضایت از عمل و رضایت از نفس، حقیقت ابواب بهشت، ثمره دوستی مومنان، احوال کافر فقیر و غنی در قیامت، نقش انسان در سرنوشت موجودات، ظهور باطن اعمال و ... آشنا میشویم.
معاد»، جایگاه ویژه ای در منظومه معارف دینی دارد؛ به گونه ای که بسیاری از آموزه های دینی در پرتو «معاد» به روشنی درک میشوند و بدون آن دریافت همه ابعاد این منظومه ناممکن است. بر این اساس اساس بحث از «معاد» نه تنها موجب شناخت زندگی پس از مرگ میشود بلکه در انسانشناسی، عدل، نبوت و امامت نیز موثر است و حتی شناخت دقیق «توحید» نیز در سایهسار حقیقت «معاد» میسر میشود؛ زیرا قیامت روز بروز «توحید» است. «معاد» نه تنها چنین نقشی در تبیین نظام اعتقادی دارد بلکه در مباحث تربیتی و سلوکی نیز تاثیر گذار است، کما اینکه بحث «معاد» میتواند به عنوان یکی از پایههای مهم الگوی حکمرانی جامعه اسلامی نقشآفرینی کند.
ما ابد در پیش داریم. این ما یعنی همه ما لذا این اثر را به عموم مسلمین پیشنهاد میکنیم. اما این نکته قابل ذکر است که متن تا حدودی ثقیل کتاب بیشتر طلاب، روحانیون و علاقهمندان به کتب روایی را به خود جلب میکند.
باید دانست که گناه در مراحل اولی روح را از بین نمی برد بلکه آن را ضعیف میکند. انسان فطرتی برای فرار از نقص دارد و فطرتی مشتاق به کمال در وجود انسان. هر قدر روح ایمان قوی تر شود، بغضش نسبت به بدی و حبش نسبت به خوبی شدیدتر میشود. هر دوی اینها میزان هستند. هر قدر به فطرت کل نزدیکتر شویم و هر قدر فطرت مخموره ما حاکم و آشکارتر باشد، دو اثر در ما بیشتر آشکار میشود: اول اینکه تنفرمان از بدی شدیدتر میشود. و دوم اینکه محبتمان به خوبی شدیدتر میگردد. اگر نسبت به بدی بغضمان کم شد. مثلاً اگر قبلاً با دیدن بدی بر میآشفتیم، اما الآن فقط ناراحت میشویم، و اگر باز هم ببینیم و بغضمان به تدریج کمتر شود و از دیدن بدی عصبانی نشویم، ممکن است به تدریج فکر کنیم که بالآخره اینها هم یک لذتی دارد در نتیجه این مرتبه دائماً پایینتر میآید و در نهایت میگوییم این هم یک لذت است.
نظرات