حجاب و پوشش سابقه‌ای دیرینه در تاریخ زندگی بشر دارد. با وجود این عمر طولانی، حجاب هنوز هم از برجسته‌ترین مسائلی است که بحث‌های زیادی درباره آن وجود دارد. کشمکش‌ها بر سر حجاب آنقدر زیاد شده که گاهی به نظر می‌رسد رسالت وجودی آن در میان انبوهی از تبلیغات کاذب گم گشته.
چرا باید کتاب‌های مرتبط با حجاب را مطالعه کرد؟
نسبت ما با حجاب چیست؟ اگر موافق آن هستیم، آیا تا به حال برای فهم دلایلی که رعایت آن را واجب کرده‌اند تلاش کرده‌ایم؟ یا اگر حجاب را چیزی جز اجبار نمی‌دانیم چه؟ تا به حال این فرصت را به خود داده‌ایم که ابتدا آگاه شده و بعد انتخاب کنیم؟ گاهی باید به بطن مسائل نگاهی مجدد انداخت تا حقایق پنهان‌شده در پس هیاهو را پیدا کرد.
این همه موضوع، اصلا چرا حجاب؟
حجاب برای بانوان جزئی انکارناپذیر از زندگی روزمره شناخته می‌شود. چگونگی پوشش و حدود آن تابع تعدادی از قوانین است. حجاب جزء مواردی است که همیشه مورد توجه قرار بوده.
شناخت وجه‌های مختلف یک موضوع به انتخاب آگاهانه و درست کمک زیادی می‌کند. یکی از روش‌های بررسی مسئله حجاب در ابعاد مختلف دینی، اجتماعی و فردی مطالعه کتاب‌هایی است که درباره حجاب نوشته شده‌اند. در ادامه به معرفی تعدادی از این کتاب‌های برجسته درباره حجاب می‌پردازیم.
دختران آفتاب
«دختران آفتاب» ماجرای سفر دانشجویی تعدادی از دختران ایرانی است؛ با ذهنی پر از دغدغه و سوال‌های مختلف. گوناگونی طیف فرهنگی این دختران باعث شده در مباحثه آنها از ابعاد مختلف به مسئله حجاب توجه شود. دغدغه آنها تنها مربوط به حجاب نیست بلکه جایگاه زن از عصر اسلام تا به امروز و نسبت درست او با جامعه نیز زیر ذره‌بین آنهاست.
تفاوت‌های موجود بین خط فکری شخصیت‌های کتاب، این فرصت را به مخاطب داده تا از طریق بحثی پویا و نه یک‌طرفه، درباره ابعاد اخلاقی و عقلانی مربوط به زنان فکر کند.
دختران آفتاب در این سفر از طریق نقاط مشترکشان کنار هم قرار گرفته‌اند تا هرکدام به عنوان نماینده‌ای از یک دیدگاه، نمایی از زندگی خود و بازتاب هر تفکر را در زندگی زنان نشان دهند.
امیرحسین بانکی، بهزاد دانشگر و محمدرضا رضایتمند نویسندگان این اثر هستند. آنها تلاش کرده‌اند در قالب این رمان روان‌شناختی و جامعه‌شناختی با نظر به جایگاه زن در دین و فرهنگ، منزلت والای زن را یادآوری کنند.
قالب این اثر، آن را به تمرینی برای گفت و گوی جمعی در مواجهه با افکار مخالف و موافق تبدیل کرده است. مجموعه این ویژگی‌ها «دختران آفتاب» را به کتابی محبوب تبدیل کرده که بیش از سی بار تجدید چاپ شده!
این اثر از انتشارات سروش منتشر شده و پس از چاپ، موفق به کسب متن تقریظ از سوی رهبر انقلاب شد.
ستاره‌ها چیدنی نیستند
ممکن است دختری با زندگی مرفه در قلب سرزمین‌های غربی، دلش برای چیزی برود که به قیمت از دست دادن داشته‌هایش باشد؟
«ستاره‌ها چیدنی نیستند» رمانی است درباره بخشی از زندگی دختری به نام سارا. او که خبرنگار آمریکایی است و به‌واسطه شغلش وارد مجموعه‌ای از نشست‌های اسلامی شده. سارا با تصور اینکه در ایران و اسلام، افکار ضد زن رواج دارند، وارد جلسات شد تا برای اهداف شغلی خود به مستندات بیشتری دست پیدا کند.
او همزمان با دختری ایرانی که پناهنده سیاسی است، ارتباط دارد. با گذر چند روز، سارا نگاه عمیق‌تری به مسئله حجاب و دیدگاه اسلام به زنان دست پیدا کرده. او با مقایسه دیدگاه و روش اسلام در تعامل با زنان نسبت به سایر مذاهب، به اطلاعاتی دست پیدا کرد که تا پیش از آن هرگز درباره آنها نشنیده بود. فضای پویای جلسات که از اقشار مختلف جامعه را همراه خود کرده، در کنار پرسش و پاسخ‌ها باعث شده تا آماری از مسائل مربوط به زنان در جامعه غرب پیش روی مخاطب کتاب قرار بگیرد.
«ستاره‌ها چیدنی نیستند» یکی از کتاب‌های معروف درباره حجاب است که به واسطه داستانش، به مخاطب این فرصت را می‌دهد تا همراه با دختر آمریکایی که از مبانی اسلامی دور است، از پایه و ریشه با نگاهی نو به حجاب و مسائل زنان نگاه کند. از نقاط قوت این کتاب نسبت به دیگر آثار همین نگاه فرادینی و فراملیتی به حجاب است.
کتاب «ستاره‌ها چیدنی نیستند» نوشته محمدعلی حبیب‌اللهیان از دفتر نشر معارف است.
ترگل
_کجای دنیا جز اینجا، قانون پوشش داره؟
کتاب «ترگل» به قلم عماد داوری دولت آبادی به بررسی بیست دلیل عقلی و روان شناسی در موضوع عفاف و حجاب پرداخته.
«ترگل» نه تنها به بررسی حجاب بلکه سراغ مجموعه‌ای از مسائل دخترانه رفته که آگاهی از آنها برای دختران امروزی ضروری است. ارتباط خیانت و پوشش، آمار بحران جنسی در اروپا و ارتباط پوشش با امنیت، پیشرفت علمی و تاثیر پوشش بر کنترل چند همسری از مسائل آگاهی‌بخشی است که در کتاب ذکر شده‌اند.
مولف کتاب در کنار این مسائل به نکاتی کمتر شنیده شده از غرب برای جوانان ایرانی پرداخته؛ نکاتی چون قوانین پوشش در دانشگاههای غرب.
روش بیان موضوع و شفافیت آثار بیان شده در این کتاب، آن را به اثری محبوب بین دختران ایرانی تبدیل کرده و تا به حال چند بار چاپ مجدد شده است.
گرافیک و صفحه آرایی «ترگل» نیز به کتاب جذابیت مضاعفی هدیه داده.
ترگل از مجموعه سخنرانی‌های آیت‌الله سید ابوالحسن مهدوی برگرفته شده و انتشارات اعتلای وطن آن را منتشر کرده است. مطالعه کتاب به همه دغدغه‌مندان حوزه حجاب و زنان و نوجوانان در رده سنی بالای 15 سال پیشنهاد می‌شود.
وریا
«فقط دلم می‌خواهد قبل از مردنم بعضی چیزها را که بهش علاقه دارم، انجام بدهم، همین.»
وریا ماجرای پرونده شخصی آدم‌هاست. پرونده‌ای که در آن هرکس متناسب با شخصیت و علاقه خودش تصمیم می‌گیرد که باید چه‌کسی باشد و چه‌کار کند. آدم‌هایی که شبیه محصولات یک کارخانه نیستند، بلکه با شناختن خودشان راه درست را انتخاب می‌کنند.
وریا به زبان کردی یعنی آگاه و بیدار؛ مثل دختری که در این کتاب زندگی می‌کند. او دختر نوجوانی است با پدری و مادری از دو فرهنگ متفاوت. با این حال نمی‌خواهد تابع چشم‌بسته جمع‌های دوستانه خودش باشد. بعد از ورود یک معلم جدید به مدرسه، او به این فکر می‌افتد تا برای همیشه یک تصمیم مهم بگیرد. با پژوهش و تحقیق درباره حجاب، می‌خواهد بداند انتخابش در نهایت چه چیزی خواهد بود؟
رمان «وریا» مخاطب را با خودش همراه فراز و نشیب‌های مسیر رسیدن به یک تصمیم قاطعانه می‌کند. به او اجازه می‌دهد در کنار نوجوان داستان از دلایل و عواملی که حجاب را به عاملی مورد بحث تبدیل کرده، آگاه شود. دلایلی که برای او هم می‌تواند منطقی و پذیرفتنی باشد. به عبارتی به پاسخ هر بهانه‌ای که ذهن نوجوان را در مسائل فقهی درگیر می‌کند، پاسخ داده.
سیده زهرا محمدی خالق این کتاب است و انتشارات آرما آن را چاپ کرده.
ناگفته‌های صورتی
_ظلم به زنان از کجا و چه طور شروع شد؟
یکی از مهم‌ترین مسائل در حوزه زنان بحث ظلم به زنان است که در ادوار گذشته به طرق مختلف در جریان بوده. «ناگفته‌های صورتی» به همراه مستندات و وسعت دید در پرداخت مطالب، به اثری برجسته و قابل توجه تبدیل شده. این کتاب مفصلا به چگونگی ظلم به زنان در سالیان متمادی و در گوشه و کنار زمین پرداخته. با بررسی پژوهش مطرح شده در «ناگفته‌های صورتی» که پیرامون «منطق استعماری غرب در حوزه زنان» صورت گرفته می‌توان به عوامل پیدا و پنهان دخیل در آن پی برد.
اندیشکده راهبردی سعداء این کتاب را در چهار فصل ارائه کرده است.
فصل اول این پژوهش به نگاه مادی و ابزاری نسبت به زنان تا پیش از انقلاب صنعتی در اروپا پرداخته. با توجه به موضوع این فصل، مخاطبان با دلایل موثق با این حقیقت که ظلم به زنان مختص کشورهای مسلمان و شرقی نیست مواجه می‌شوند.
فصل دوم مربوط به چگونگی مورد توجه قرار گرفتن زنان فمنیست در جامعه غربی است. در پی این موضوع به ارتباط میان شعار آزادی زن و آغاز حضور فعال او در جامعه غربی پرداخته شده.
فصل سوم سراغ جریانی رفته که از مسائل مربوط به زنان با روش‌ها مختلف سوء استفاده کرده.
فصل چهارم به آثار ترویج آزادی جنسی در جوامعی که بستر آن بودند پرداخته.
در بخش‌‌هایی از کتاب، آثار دو قطبی شدن بحث حجاب در کشورهای مختلف بررسی شده. این کتاب نوشته سید محمدحسین راجی و چاپ شده در دفتر نشر معارف است.
بی‌پرده با حجاب
_مگه زمان پیغمبر هم گشت ارشاد و حجاب اجباری بوده؟!
این سوالی است که اگر برای خودتان پیش نیامده باشد، حداقل یک بار آن را از زبان دیگری شنیده‌اید. همین یکی هم نیست. گزاره «حجاب اجباری» خودش عالمی دارد. جمله معروف "هرکس را در قبر خودش می‌گذارند" یا "گلستان غرب در مقایسه با ایران" دیگر بدون شک برای لحظاتی به ذهن همه خطور کرده. اما پاسخ این همه سوال را از کجا باید پیدا کرد؟ چه‌طور می‌توان در فضایی عقلانی به مقایسه شرایط ناشی از وجود و عدم وجود این قوانین پرداخت؟
دغدغه‌مندان فرهنگی در نتیجه برگزاری چندین مناظره و تریبون آزاد در مراکز فرهنگی به کتابی رسیدند با نام «بی‌پرده با حجاب». هدف از چاپ این کتاب با موضوعات خاص آن، بازنمایی درست از جایگاه زن در افق دید انقلاب اسلامی، دور از تبلیغات ضد و نقیض فرهنگی بود که در آن به بیش از 70 شبهه در موضوع حجاب پاسخ داده شده است.
فصل اول کتاب، شبهات قانونی بودن حجاب در ایران نام دارد. شبهات این فصل از جنس تفکر حجاب اجباری است. آیا رعایت حجاب در زمانه ما متوسل به زور است؟ اصلا حجاب مگر چقدر مهم هست که این همه به آن بپردازیم؟
عنوان فصل دوم، مقایسه ایران در زمانه پهلوی و بعد انقلاب اسلامی است. سوالات این فصل به مقایسه عملکرد دو دوره متفاوت از هم مربوط است.
تصورات غلط از دنیای غرب، روابط آزاد با جنس مخالف، شبهات ناشی از ضعف اعتقادی، شبهات ناشی از خلاهای عاطفی، شبهات درون دینی و شبهات ناظر به امر معروف و نهی از منکر در زمینه حجاب، به ترتیب موضوع شبهات فصل‌های بعدی هستند.
«بی‌پرده با حجاب» اثر نعیمه اسلاملو و آزاده اکبری است که در انتشارات تلاوت آرامش چاپ شده است.
مسئله حجاب در جمهوری اسلامی ایران
آیا می‌توان حجاب را در دسته مسائل تجویزی توسط بشر به شمار آورد؟ سرآغاز ماجرای پوشش و حجاب بانوان از کدام نقطه جغرافیایی و برهه زمانی بوده است؟ حجاب و پوشش تنها مربوط به دین اسلام و کشورهای اسلامی است یا چیزی فراگیرتر بوده؟
کتاب «مسئله حجاب در جمهوری اسلامی ایران: بررسی حقوقی و جامعه شناختی» برای پاسخ به این سوالات سراغ منابع متعددی رفته.
فصل اول این کتاب در ابتدا به تعریف حجاب و برخی گزاره‌های مرتبط با آن پرداخته و در ادامه سری به سه دین اسلام، مسیحیت و یهود زده. با بررسی کتب مقدس این سه دین تلاش کرده تا رد پای پوشش زنان را در آنها پیدا کند. مولف کتاب در ادامه برای پیدا کردن کم و کیف قانون پوشش سراغ بررسی آیین‌هایی چون برهمایی، زرتشت و ایام باستان در ایران، یونان و مصر رفته است.
فصل دوم کتاب، عللی که در زمینه‌های مختلف منجر به بدحجابی شده را مورد بحث قرار داده تا دید وسیع‌تری از تحولات فرهنگی را به مخاطب دهد.
در ادامه کتاب، با توجه به علل معرفی شده، راهکارهایی برای رفع مشکل بی‌حجابی، روند قانون‌گذاری حجاب در جمهوری اسلامی به همراه عملکرد دستگاه‌های مرتبط ارائه شده.
در فصل پایانی نیز تعدادی از شبهات مطرح و پرتکرار مرتبط با حجاب ذکر شده که مولف به تمامی آنها پاسخ داده است. نویسنده این کتاب دکتر علی غلامی است و انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) آن را چاپ و منتشر کرده.
به وقت انتخاب!
حالا باید ببینید کدام قسمت از ماجرای حجاب برایتان به قدر کافی روشن و شفاف نیست. تاریخچه بروز آن یا دلایل عقلانی؟
حجاب را مانعی برای رشد زنان می‌دانید یا به تاثیر آن به نحوه قانون‌گذاری نقد دارید؟
شاید هم برای درمان بی‌حجابی در سطوح مختلف دنبال درمان می‌گردید یا اصلا شاید دوست داشته باشید حجاب را از دل یک رمان بشناسید. برای همه این گزینه‌ها، کتاب‌هایی درباره حجاب معرفی کردیم. متناسب با نیازی که در خود احساس می‌کنید؛ مطالعه را شروع کنید!
پس از مطالعه!
با مطالعه کتاب‌های این لیست، افق نگاه مخاطب به حقیقت و آثار حجاب وسعت بیشتری پیدا خواهد کرد. در این مرحله است که مخاطب در مقابل دانسته‌های خود مسئولیت پیدا می‌کند و باید به تطابق رفتار خود با دانسته‌هایش بپردازد.
باید ببیند آیا در عمل توانسته حدودی از حجاب که مستلزم رشد فردی و اجتماعی است را اجرا کند یا خیر؟
این رشد و پیشرفت، لطف کتابها در حق ماست.
