مجموعه نگاهی کوتاه به تاریخچه روشنفکری در ایران به قلم شهریار زرشناس در جلد دوم خود از نسل دوم روشنفکری مشروطه و روشنفکری دوران پهلوی می‌گوید.

دوره دوم حیات روشنفکری مشروطه، دوره تدوین تفصیلی میانی نظری کاست روشنفکری شبه مدرن در ایران و نیز دوره ظهور شاخه‌ها و گرایش‌های اصلی منورالفکری عهد مشروطه می‌باشد. در پرونده این نسل، خیانت‌های بزرگ و کوچک سیاسی، رشوه‌خواری و فساد اقتصادی و اخلاقی، جاسوسی و تلاش فکری و تئوریک جهت زدودن هویت اصیل دینی و معنوی و اصالت «خودمعنوی» و مآثر دینی تاریخ و فرهنگ ایران دیده می‌شود.

این جستار در چهار فصل تدوین شده است که در هر فصل خود روشنفکران دوره دوم مشروطه، دوره پهلوی اول، پهلوی دوم و روشنفکران پس از پیروزی انقلاب را برشمرده و اندیشه‌های آنان را بازگو کرده‌است. عبدالکریم سروش و داریوش شایگان از جمله روشنفکران پس از پیروزی انقلاب هستند. سروش با نظریات خود مبنایی تئوریک برای تفسیر التقاطی دین پدید می‌آورد که دین و احکام دینی را تابع عقل اومانیستی و مشهورات عصر مدرن می‌نماید. داریوش شایگان نیز پس از خروج از ایران علیه انقلاب اسلامی سخن گفت و انقلاب را مفهومی هگلی دانست. بر مبنای این دیدگاه انقلاب اساسا ذاتی غربی دارد و هیچ تناسبی با مفاهیم اسلامی ندارد. لذا حتی به کاربردن واژه انقلاب اسلامی تهی از معنا و مفهوم است، چه برسد به اینکه بخواهد در عمل بر مبنای دستورات اسلام اجرایی شود.

چرا باید کتاب حاضر را مطالعه کنیم؟

این اثر تجربه‌ای جامع و مختصر از جریان روشنفکری ایران را بازگو می‌کنند و پایه‌های شکل‌گیری‌ آن را نقد و بررسی می‌نماید. به ویژه در بستر تاریخ به نقش روشنفکران در پیشبرد اهداف سیاسی دولتمردان اشاره می‌کند.

این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

علوم سیاسی و اجتماعی، تاریخ، جامعه‌شناسی، فلسفه همه و همه در این جستار گرد هم آمده‌اند. اگر شما هم در پی چنین موضوعاتی هستید این کتاب را ورق بزنید.

برشی از کتاب:

این گرایش روشنفکری لائیک ایران با نخست وزیری مصدق در اردیبهشت ۱۳۳۰، عملاً بخش مهمی از قدرت سیاسی در کشور را به دست گرفت و از این منظر در یک کشمکش اساسی با شاه و دربار و حامیان انگلیسی‌شان قرار گرفت. امپریالیزم آمریکا، قبل از به قدرت رسیدن مصدق حمایت فعال از جبهه ملی را آغاز کرد و تا مقطع قیام سی تیر نیز آن را ادامه داد. در واقع آمریکا پشت حرکت‌های جبهه ملی خواهان به دست آوردن سهمی از نفت ایران بود که در آن مقطع، در انحصار مطلق انگلیس قرار داشت. البته آمریکایی‌ها پس از روی کار آمدن آیزنهاور با انگلیس توافق کردند که سهمی برابر بریتانیا از غارت منابع نفتی ایران داشته باشند.