کتاب«نخل و نارنج» به نوشته وحید یامین‌پور روایت شور و شوق شیخاعظم،خاتم‌الفقها، مرتضی انصاری است.

اثرگذاری شیخ مرتضی انصاری بر جریان فقه شیعه مشهور است و تلاش مثال زدنی و ستودنی او در تربیت شاگردانی که ساختار علمی دین را قوت بخشیدند و شاگردان آن ها بعدها دنیا را تکان دادند بر همه مشخص است. شاگردانی که این عالم تربیت کرد، پرچمدار مبارزات سیاسی تاریخ سازی در خاورمیانه شدند؛ به عنوان نمونه میرزا محمدحسن شیرازی عهده دار زعامت دینی شیعیان شد و توانست در برابر قرارداد استعماری عصر ناصرالدین شاه فتوای مهم تحریم تنباکو را صادر کند و مردم را به مقاومت فرابخواند. این اثر زندگینامه شیخ عبدالله انصاری را روایت می کند.

در برشی از کتاب نخل و نارنج می‌خوانیم:

سید شفتی رسم داشت که در مجلس درس، گاهی با طرح پرسشهای دشوار علمی طلبه ها را بیازماید و هم مدرس را به وجد آورد و هم طلاب را محک بزند در یکی از همان روزهای معمول که شیخ مرتضی در کنجی به درس سید گوش سپرده بود، سید سؤالی به غایت دشوار طرح کرد و منتظر پاسخ شد شیخ در گوش طلبه ای جوان که کنارش نشسته بود پاسخ پرسش سید را گفت و به سرعت مجلس درس را ترک کرد و راهی کاروان سرا شد. طلبه بی خبر از همه جا دست بلند کرد و پاسخ پرسش را آن گونه که شیخ گفته بود ارائه کرد سید شفتی که پاسخ طلبه را بسیار دقیق تر و عمیق تر از سطح مدرس خود ،دید متحیر شد و گفت: «این پاسخ را یا خود حضرت حجت بن الحسن (عج) به تو گفته و یا شیخ مرتضی انصاری!»