برای رسیدن به هر آرزوی بزرگ و هر هدف والایی، سازوکاری وجود دارد؛ این سازوکار را باید جوان هوشمند فرزانه‌ی دانشجو پیدا کند... بحث آزاداندیشی از همین قبیل است. جوان باید در خود دانایی را به وجود بیاورد. دانایی، فقط علم آموختن نیست؛ دانایی به اندیشمندی هم ارتباط پیدا می‌کند. باید روی مسائل فکر کرد. عزیزان من! روی مسائل فکر کنید تا به نتیجه برسید. نهضت آزادی فکری‌ای که من پیشنهاد کردم در دانشگاه و حوزه راه بیفتد، برای همین است. تریبون‌های آزاد بگذارند و با هم بحث کنند؛ منتها نه متعصبانه و لجوجانه و تحریک شده‌ی به وسیله‌ی جریانات سیاسی و احزاب سیاسی که فقط به فکر آینده‌ی کوتاه‌مدت و مقاصد خودشان هستند و برای انتخابات و امثال آن از جوان‌ها استفاده می‌کنند؛ بلکه برای پخته شدن، ورز خوردن و ورزیده شدن و با هدف آماده شدن برای ادامه‌ی این راه طولانی و دشوار اما بسیار خوش‌عاقبت. اگر کسی دارای تفکّر بود، این روحیه موجب می‌شود که او بتواند مسائل مهم علم را هم کشف کند. اگر جوان ما، عالم ما، دانشمند ما متفکر بار آمده باشد، از آن ذخیره‌ی دانشی که در اختیار او است، ده‌ها و صدها مسئله‌ی جدید مطرح می‌کند و پاسخ می‌گیرد. پس استفاده‌ی از علم با تفکر ممکن است. دانش‌اندوزی را با اندیشه‌ورزی و این هر دو را با پرهیزکاری و پاک‌دامنی بیامیزید؛ در این صورت هیچ اندوخته‌ای برای کشور، با ثروت وجود جوانانی چون شما برابری نخواهد کرد. کتاب «تفکر، عقلانیت و آزاداندیشی» که دومین جلد از مجموعه «ره‌نامه» است، بیانات مقام معظم رهبری را در این باره گردآوری کرده است.

در ادامه برشی از این کتاب را می‌خوانیم:

«انسان‌ها به برکت خرد است که می‌توانند پیام پیامبران را درک کنند؛ از مشکلات و دشواری‌های راه نورانی پیغمبران نهراسند و آن‌ها را بتوانند پشت سر بگذارند. به برکت عقل و اندیشه و خرد است که بشریت می‌تواند از مفاهیم قرآن بدرستی استفاده کند. اگر جامعه‌ی اسلامی به همین یک دستور عمل کند، یعنی نیروی فکر را، به‌کارگیری اندیشه و خرد را در میان خود یک امر رایج و عمومی قرار بدهد، عمده‌ی مشکلات بشر حل خواهد شد؛ عمده‌ی مشکلات جامعه‌ی اسلامی حل خواهد شد. امروز شما نگاه کنید به نام اسلام در یک نقطه‌ای با انسان‌های بیگناه رفتار ظالمانه می‌کنند، در یک نقطه‌ای به خاطر اسلام مسلمانان را قتل عام می‌کنند. در آفریقا در یک مرکزی، در یک کشوری کسی به خاطر مسلمان بودن مورد قتل و تجاوز و ظلم قرار می‌گیرد؛ در نقطه‌ی دیگری کسانی به نام اسلام دخترهای مردم را می‌دزدند و فرار می‌کنند؛ این‌ها به خاطر این است که پیام اسلام برای مسلمانان جا نیفتاده است. ما مسلمان‌ها باید قرآن را، اسلام را درست بفهمیم و با میزان عقل و خرد خودمان و با راهنمایی اندیشه‌ی بشری و اسلامی به اعماق تعالیم پیامبر اسلام و این پیام‌ها برسیم. وقتی از پیام اسلام غفلت کردیم که قرآن کریم فرمود: «و قال الرَّسُولُ یَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورا»، وقتی قرآن را مهجور کردیم، به مفاهیم قرآن درست نگاه نکردیم، مجموعه‌ی مفاهیم قرآنی را که یک منظومه‌ی کامل برای زندگی انسان است، درست ندیدیم؛ آن وقت لغزش پیدا می‌کنیم و نیروی خرد ما هم نمی‌تواند فهم درستی از مفاهیم قرآنی پیدا کند.»