کتاب تقیه: خودپایی یا هدف‌پایی؟ اثری عمیق و روشنگر از متفکر برجسته جهان اسلام، آیت‌الله شهید دکتر سید محمد بهشتی است که توسط نشر روزنه منتشر شده است. این کتاب به صورت شفاف و مستدل به واکاوی و تبیین یکی از مفاهیم بنیادین و در عین حال پیچیده و محل بحث در فقه و اندیشه سیاسی شیعه، یعنی تقیه، می‌پردازد. نویسنده در این اثر نه تنها به تعریف و ریشه‌یابی این اصل فقهی در منابع اسلامی می‌پردازد، بلکه جایگاه تاریخی و کارکردهای متنوع آن را در طول تاریخ پرفراز و نشیب شیعه، به ویژه در مواجهه با شرایط سخت و حکومت‌های مختلف، مورد کنکاش قرار می‌دهد. "کتاب تقیه" فرصتی است برای درک دقیق و جامع این مفهوم از دیدگاه یکی از معماران فکری انقلاب اسلامی.

آنچه "کتاب تقیه: خودپایی یا هدف‌پایی؟" را متمایز می‌سازد، نگاه نوآورانه و عمیق شهید بهشتی به مقوله‌ی تقیه است. ایشان برخلاف برخی برداشت‌های تقلیل‌گرایانه که تقیه را صرفاً یک جواز فردی برای حفظ جان و مال ("خودپایی") می‌دانند، با تحلیلی جامع و راهبردی، آن را در ارتباط با اهداف والاتر و جمعی ("هدف‌پایی") مطرح می‌کنند. از منظر شهید بهشتی، تقیه یک استراتژی هوشمندانه برای حفظ کلیت مکتب، صیانت از نیروهای فعال و فراهم آوردن زمینه برای پیشبرد آرمان‌های الهی در شرایط نامساعد است. این کتاب برای نخستین‌بار در تاریخ فقه شیعه، تقیه را از زاویه‌ای کاملاً سیاسی و اجتماعی مورد بررسی قرار می‌دهد و رابطه آن را با حرکت‌های انقلابی و مبارزات اجتماعی تحلیل می‌کند. این رویکرد به ویژه در فضای آغاز نهضت اسلامی در دهه چهل و پنجاه شمسی، که پرسش‌های جدی درباره نسبت تقیه با اقدام و مبارزه مطرح بود، اهمیت بسزایی داشت و دیدگاه‌های شهید بهشتی در این کتاب به بسیاری از آن ابهامات پاسخ می‌دهد.

"کتاب تقیه" حاصل پژوهش‌های مستمر و ژرف‌نگری‌های شهید آیت‌الله دکتر بهشتی است که در قالب‌ها و دوره‌های مختلف فکری ایشان شکل گرفته، از جمله پژوهشی در سال ۱۳۴۳ و درس‌گفتارهایی در فاصله سال‌های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۵. نشر روزنه با دقت و امانت‌داری، این مباحث ارزشمند را گردآوری و در اثری منسجم و قابل استفاده ارائه نموده است. نویسنده در این کتاب، با زبانی روان و استدلال‌هایی منطقی، به نقد برداشت‌های سطحی، غلط یا مغرضانه از تقیه می‌پردازد؛ برداشت‌هایی که گاه از سوی مخالفان برای اتهام‌زنی به شیعه به کار رفته و گاه در میان خود شیعیان بهانه‌ای برای گریز از مسئولیت‌های اجتماعی شده است. شهید بهشتی به وضوح مرز میان تقیه مشروع به عنوان یک ضرورت دینی در شرایط خاص و سوءاستفاده از آن برای توجیه رفتارهای نادرست را روشن می‌سازد.

مطالعه‌ی "کتاب تقیه: خودپایی یا هدف‌پایی؟" نه تنها برای پژوهشگران حوزه دین و فقه، بلکه برای دانشجویان و هر فردی که به دنبال درک عمیق‌تر تعامل دین و سیاست، تاریخ تشیع و ریشه‌های فکری انقلاب اسلامی است، ضروری و الهام‌بخش است. این کتاب با ارائه تحلیلی نو و ژرف، به خواننده کمک می‌کند تا جایگاه واقعی تقیه را در منظومه فکری شیعه درک کرده و از افتادن در دام برداشت‌های نادرست پرهیز کند. "کتاب تقیه: خودپایی یا هدف‌پایی؟" با قلم استوار و نگاه بصیر شهید آیت‌الله دکتر بهشتی، فرصتی بی‌نظیر برای آشنایی با یکی از پیچیده‌ترین اصول فقهی و درک کاربردهای حکیمانه‌ی آن در عرصه عمل اجتماعی و سیاسی است. این اثر نشان می‌دهد که چگونه می‌توان با اندیشه‌ای پویا و مسئولانه، به تبیین مفاهیم دینی در دنیای پرچالش امروز پرداخت.

کتاب تقیه: خودپایی یا هدف‌پایی؟ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب به پژوهشگران و دانشجویان رشته‌های الهیات، فقه و علوم سیاسی پیشنهاد می‌شود.
همچنین برای علاقه‌مندان به تاریخ تشیع و نقش مفاهیم فقهی مانند تقیه در تحولات اجتماعی و سیاسی، بسیار روشنگر است.مطالعه‌ی آن به هر فردی که به دنبال درک عمیق‌تر اندیشه‌های آیت‌الله شهید بهشتی و مباحث بنیادین فقه شیعه است، توصیه می‌گردد.

در برشی از کتاب تقیه: خودپایی یا هدف‌پایی؟ می‌خوانیم:

در جوامع حدیث اهل سنت روایتی از پیغمبر یا امیرالمؤمنین علی(ع) که در آن کلمه «تقیه» به کار رفته باشد به دست نیامد ولی در جوامع حدیث شیعه روایات بسیاری از پیغمبر و ائمه در این زمینه آمده و برای نمونه یکی از آنها را اینجا نقل میکنیم

وسائل، جلد ۲ کتاب امر به معروف و نهی از منکر ابواب امر و نهی باب ۲۴، حدیث ۳۱ از امام باقر (ع) روایت میکند که «کان رسول الله (ص) یقول لا ایمان لمن لا تقیة له و یقول قال الله الا ان تتقوا منهم تقاه»؛ «پیغمبر می گفت هر که تقیه ندارد ایمان ندارد و گفت خدا گفته مگر اینکه از آنها پروایی داشته باشید. کلمه «تقیه» در این روایت و همه روایات دیگر در همان معنی لغوی پروا - محافظه کاری به کار رفته است. در روایاتی که از ائمه نقل شده مورد این محافظه کاری اغلب امر مذهب آن هم مذهب تشیع بوده است.