کتاب جامعه‌ی پلتفرمی: ارزش‌های عمومی در جهان متصل نوشته‌ی خوزه وان دایک، توماس پول و مارتین‌دی‌وال با ترجمه‌ی پدرام الوندی و سعیده فراهانی از نشر همشهری، تصویری ژرف و ساختارمند از دگرگونی‌های اساسی‌ای ترسیم می‌کند که پلتفرم‌های دیجیتال در تار و پود زندگی اجتماعی ما ایجاد کرده‌اند. پلتفرم‌هایی که در ابتدا به‌عنوان واسطه‌هایی برای تسهیل تعاملات دیجیتال پدیدار شدند، اکنون تبدیل به بازیگرانی قدرتمند شده‌اند که ساختارهای اقتصادی، فرهنگی و حتی ارزش‌های بنیادین جامعه را شکل می‌دهند. این کتاب ما را به قلب دنیایی می‌برد که داده، سوخت اصلی آن و الگوریتم، فرمانروای نامرئی‌اش است.

در فصل اول، نویسندگان با تکیه بر چارچوب اقتصاد سیاسی، نظریه‌ای برای درک سازمان جامعه‌ی پلتفرمی ارائه می‌دهند. آن‌ها از سه نیروی محرک یاد می‌کنند: داده‌ای شدن، کالایی شدن و انتخاب. پلتفرم‌ها با فیلتر کردن تعاملات و شکل‌دهی به تصمیمات کاربران، نه‌فقط انعکاسی از ترجیحات ما، بلکه بازآفریننده‌ی آن‌ها هستند.

فصل دوم به سازوکارهای درونی این پلتفرم‌ها می‌پردازد و نشان می‌دهد چطور مدل‌های اقتصادی، فناوری و رفتار کاربران در تعاملی چندوجهی یکدیگر را شکل می‌دهند. از اینجا به بعد، کتاب با ورود به حوزه‌های خاص، چهره‌ی پلتفرم‌ها را در زندگی روزمره‌مان ترسیم می‌کند.

در فصل سوم، وارد فضای رسانه و روزنامه‌نگاری می‌شویم؛ جایی که پلتفرم‌ها نظم سابق اخبار را بر هم زده‌اند. استقلال رسانه‌ای، تنوع دیدگاه‌ها و گزارش‌های معتبر، زیر سایه‌ی الگوریتم‌ها و منطق بازار به چالش کشیده شده‌اند.

فصل چهارم، حمل‌ونقل شهری را در کانون توجه قرار می‌دهد. با تحلیل پدیده‌هایی مانند اوبر و لیفت، نویسندگان تأکید می‌کنند که منافع عمومی در این حوزه به‌سادگی ممکن است قربانی منطق تجاری پلتفرم‌ها شود.

در فصل پنجم، کتاب به حوزه‌ی سلامت می‌پردازد. اپلیکیشن‌های تناسب اندام و سلامت شخصی در کنار فرصت‌هایی که ایجاد می‌کنند، پرسش‌هایی جدی درباره‌ی امنیت داده‌ها، صحت اطلاعات و دسترسی عمومی به منابع بهداشتی برمی‌انگیزند.

فصل ششم نیز به آموزش اختصاص دارد. ورود پلتفرم‌های داده‌محور به مدارس و دانشگاه‌ها، مفاهیمی چون حریم خصوصی، عدالت آموزشی و دسترسی برابر را در معرض بازنگری قرار داده است.

و در نهایت، فصل هفتم کتاب با نگاهی هنجاری به پرسش بنیادین مسئولیت می‌پردازد: چه کسی باید از ارزش‌های عمومی در این ساختار نوین صیانت کند؟ نویسندگان با تأکید بر نقش سه‌گانه‌ی شرکت‌ها، دولت‌ها و جامعه‌ی مدنی، دولت‌ها را مسئول اصلی برقراری توازن میان نوآوری و عدالت اجتماعی معرفی می‌کنند.

کتاب جامعه‌ی پلتفرمی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنی؟

این کتاب را به پژوهشگران علوم اجتماعی، فعالان حوزه سیاست‌گذاری فناوری و کسانی که به تأثیرات پلتفرم‌ها بر جامعه، رسانه، آموزش و سلامت علاقه‌مندند پیشنهاد می‌کنم. برای هر کسی که می‌خواهد بداند قدرت پلتفرم‌ها چطور زندگی ما را بازطراحی می‌کند، ضروری است.

در برشی از کتاب جامعه‌ی پلتفرمی می‌خوانیم:

خلاصه و مختصر باید بگوییم که داده های پلتفر می نه تنها خام نیستند بلکه از قبل نیز آماده شده اند. داده ای شدن به این معناست که فعالیت آنلاین از نظر فناورانه تا حد زیادی استاندارد شده است تا بتواند پردازش خودکار سیگنالهای کاربر را امکان پذیر سازد.

ارزش اقتصادی و عمومی داده ای شدن به ویژه در ویژگی فوری بودن جریان داده ها واقع شده است. پلتفرم ها ادعا می‌کنند که می‌توانند بلافاصله رفتار فردی و گروهی را دنبال کنند داده‌های آن را را جمع‌آوری کنند و آنها را تحلیل کنند و نتایج را به کاربران بازاریابان تبلیغ کنندگان و همچنین به طیف گسترده‌ای از نهادها، سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی منتقل کنند به عنوان مثال، تحلیل‌های فوری داده‌های رسانه‌های اجتماعی هر روز بیش از قبل در کارزارهای سیاسی و مشارکت‌های مدنی به کار گرفته می‌شوند و بینش لازم را برای سیاستمداران و فعالان مدنی در زمینه‌ی اولویت‌های شخصی موضوعات پرطرفدار (ترندها) و تحولات عمومی فراهم می‌کند. این بینش به نوبه ی خود به این کنشگران اجازه می دهد تا «پیام» خود را برای هدف قرار دادن مؤثرتر رأی دهندگان و طرفدارانشان تنظیم کنند.