کتاب پنج بازگشته اثر مارک هریس با ترجمه‌ی مهدی مافی و چاپ نشر ساقی، پژوهشی مستند و جذاب است که زندگی و فعالیت پنج کارگردان بزرگ هالیوود (جان فورد، ویلیام وایلر، فرانک کاپرا، جان هیستون و جورج استیونز) را در جبهه‌های جنگ جهانی دوم روایت می‌کند.

هریس با بهره‌گیری از اسناد آرشیوی، مصاحبه با نزدیکان این هنرمندان و بررسی نامه‌ها و یادداشت‌های آن‌ها، تصویری منحصربه‌فرد از نقش این پنج فیلم‌ساز در ساخت مستندهای میدانی ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد چگونه تجربهٔ حضور در خطوط مقدم نبرد، نگاه آن‌ها را به هنر و معنا تغییر داد و مسیر سینما را پس از جنگ دگرگون کرد.

در آغاز کتاب، خواننده با زندگی حرفه‌ای هر یک از این کارگردانان در دهه‌های پیش از جنگ آشنا می‌شود؛ جان فورد که استاد روایت‌های وسترن با چشم‌اندازهای حماسی بود، ویلیام وایلر که با تمرکز بر درام‌های انسانی شهرت یافت، فرانک کاپرا با نگاه آرمان‌گرایانه به زندگی طبقه متوسط، جان هیستون که با نئورئالیسم و مستندسازی دقیق شناخته می‌شد و جورج استیونز که آثارش همیشه به تراژدی و عظمت انسانی می‌پرداختند. هریس نشان می‌دهد چگونه شهرت و مهارت این پنج نفر، زمینهٔ حضورشان در پروژه‌های جنگی را فراهم آورد و دولت آمریکا در آستانهٔ پیوستن به جنگ جهانی دوم تصمیم گرفت از توانایی‌شان برای ساخت فیلم‌هایی مستند بهره بگیرد تا حقیقت جبهه‌ها را به مردم آمریکا منتقل کند.

در بخش میانی کتاب، هریس مأموریت‌های هر پنج کارگردان را شرح می‌دهد: جان فورد مأمور فیلم‌برداری نبردهای مرگبار در اقیانوس آرام شد، ویلیام وایلر در غرب اروپا حرکت نیروهای متفقین را ثبت کرد، فرانک کاپرا با مجموعهٔ «خاطرات جنگ» تلاش کرد چهرهٔ انسانی سربازان را به تصویر بکشد، جان هیستون به جبههٔ ایتالیا فرستاده شد تا شرایط زندگی خط مقدم را گزارش کند و جورج استیونز مأمور شد هولوکاست و فجایع اردوگاه‌های مرگ را ضبط کند. هر یک از این پروژه‌ها نه تنها روایت‌گر وقایع میدانی بودند بلکه بینش آن‌ها را نسبت به اخلاق، قدرت و مسئولیت اجتماعی عمیقاً تحت تأثیر قرار دادند؛ تجربه‌ای که در آثار بعدی‌شان کاملاً مشهود است.

در فصل پایانی، هریس بازگشت آن‌ها به هالیوود پس از جنگ را روایت می‌کند و تأثیر مستقیم آنچه در جبهه‌ها مشاهده کرده‌اند را بر زبان سینمایی‌شان نشان می‌دهد؛ از فیلم «بخش کهکشان» فرانک کاپرا تا «سرزمین‌های تاریک» جان هیستون و «گلادیاتور» جورج استیونز. این آثار، حاصل تأملات عمیقی هستند که در پی تجربهٔ خشونت و رنج انسان‌ها شکل گرفته و نشان می‌دهند هنر در خدمت ثبت حقیقت و انعکاس پیچیدگی‌های بشر است.

ترجمه‌ی مهدی مافی با افزودن پانویس‌ها و توضیحات لازم دربارهٔ مفاهیم فرهنگی و تاریخی به کتاب، درک مخاطب فارسی‌زبان را تسهیل کرده و نوشتهٔ هریس را صادقانه و گرم به فارسی منتقل می‌کند. مطالعهٔ «پنج بازگشته» برای علاقه‌مندان تاریخ سینما، پژوهشگران جنگ جهانی دوم و کسانی که در جست‌وجوی درکی عمیق از تأثیر هنر بر جامعه و بالعکس هستند، تجربه‌ای بی‌نظیر و آموزنده خواهد بود. این کتاب نه‌تنها روایت پنج مسیر فردی در میانهٔ خشونت و بی‌رحمی جنگ است، بلکه حکایتی است از قدرت هنر برای ثبت حقیقت و تحول روح انسان در مواجهه با فاجعه.

کتاب پنج بازگشته را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب را به علاقه‌مندان تاریخ سینما و پژوهشگران جنگ جهانی دوم، دانشجویان و منتقدان سینما، و هر کسی که به رابطهٔ هنر و تحولات اجتماعی علاقه دارد، پیشنهاد می‌کنیم.

در برشی از کتاب پنج بازگشته می‌خوانیم:

در دهه ۳۰ زمانی که هیتلر روز به روز قدرت خود را بیشتر می کرد، رؤسای استودیوها می خواستند در محافل خصوصی ملاقاتهای رو در رو و در مواقعی که مخفیانه برای کارهای خیر چک میکشیدند یهودی بودن خود را ابراز کنند اما در سخنرانی ها، بیانیه ها و مشخصاً در فیلم هایی که زیر نظارت شان ساخته میشد از این موضوع حرف نزنند. اکثراً آن ها ساکت می ماندند عملکرد سیاستمدارانه رئیس شرکت ام جی ام آلویی بی مایر به عرف جامعه نزدیک تر بود تا عملکرد وارنرها نام اصلی ونسکولاسر ) - یهودیان مهاجر لهستانی که کینه شان از فاشیزم و هیتلر را پنهان نکردند و به طور فزاینده ای از ایستادن مقابل مردم و استفاده کردن از موقعیت شان برای تاثیر گذاشتن بر آنها نمی ترسیدند برادران وارنر طرفداران پروپا قرص روزولت بودند بر خلاف مغولهای سایر استودیوها که جمهوری خواهانی ضدکارگر با ذهنیتی اقتصادی بودند و هری که از همه بزرگتر بود و صدای استودیو به شمار می آمد، اخیرا از تمام کارمندانش خواسته بود که به اتحادیه» ضد نازی هالیوود برای دفاع از دموکراسی آمریکایی - اولین و قویترین سازمان جذب سرمایه و پشتیبان اقدامات ضدهیتلر در صنعت سینما بپیوندند