کتاب تمثیل و مثل، نوشته سید ابوالقاسم انجوی شیرازی، یکی از برجسته‌ترین آثار در حوزه فرهنگ عامه ایران به شمار می‌رود. این کتاب با گردآوری ده‌ها تمثیل و زبانزد از سراسر ایران، تصویری غنی از باورها، حکمت‌ها و روایت‌های مردمی ارائه می‌دهد. اثر مذکور که در دو نوبت توسط انجوی شیرازی تدوین و توسط نشر امیرکبیر منتشر شد، در ویرایش جدید خود با کوشش سید احمد وکیلیان، از شاگردان برجسته و دستیاران استاد انجوی، به‌روزرسانی شده است. در این نسخه جدید، علاوه بر تمثیل‌های ایرانی، نمونه‌هایی از تمثیل‌های مشابه در دیگر فرهنگ‌ها نیز گنجانده شده است. این رویکرد به خواننده امکان می‌دهد تا شباهت‌ها و تفاوت‌های فرهنگ‌ها را دریابد و به درک عمیق‌تری از اشتراکات فکری و فرهنگی میان مردم ایران و سایر ملت‌ها دست یابد.

سید ابوالقاسم انجوی شیرازی (متولد ۱۳۰۰ در شیراز) یکی از چهره‌های برجسته فرهنگی و سیاسی ایران بود. او در جریان مبارزات علیه رژیم پهلوی نقشی مؤثر ایفا کرد و پس از کودتای ۱۳۳۲ به جزیره خارک تبعید شد. با این حال، پس از بازگشت به تهران، بخش عمده زندگی خود را وقف فعالیت‌های فرهنگی و ادبی کرد. او با تأسیس مرکز فرهنگ مردم ایران و گردآوری آثار متعدد در این حوزه، بیش از ۱۳ جلد کتاب منتشر کرد که همگی به تحلیل و بررسی دقیق تمثیل‌ها و زبانزدهای رایج در فرهنگ ایرانی اختصاص داشتند. این آثار، از جمله کتاب «تمثیل و مثل»، به‌عنوان منابعی معتبر در مطالعه و شناخت فرهنگ عامه ایران شناخته می‌شوند.

ویرایش جدید این کتاب به همت سید احمد وکیلیان، پژوهشگر برجسته و شاگرد وفادار انجوی شیرازی، انجام شده است. وکیلیان که در زمینه فرهنگ و زبان باستانی تخصص دارد، بیش از ۷۰ اثر در حوزه فرهنگ عامه به یادگار گذاشته است. او در این کتاب نه تنها به گردآوری و تحلیل تمثیل‌ها و مثل‌های ایرانی پرداخته، بلکه با اشاره به فرهنگ‌های دیگر، زمینه‌ای برای مقایسه تطبیقی فراهم کرده است. این رویکرد، خواننده را قادر می‌سازد تا به شکلی جامع‌تر به مطالعه فرهنگ‌های مختلف بپردازد. وکیلیان همچنین به مدت ۱۹ سال مدیریت و سردبیری نشریه فرهنگ مردم را بر عهده داشت و از افتخارات او می‌توان به عضویت در انجمن بین‌المللی قصه‌شناسی و شورای علمی دانشنامه فرهنگ مردم ایران اشاره کرد.

کتاب تمثیل و مثل نه تنها برای علاقه‌مندان به فرهنگ و ادبیات فارسی، بلکه برای پژوهشگران و دانشجویان حوزه‌های مختلف فرهنگ عامه و فولکلور، منبعی ارزشمند و بی‌بدیل است. این اثر نقشی کلیدی در حفظ و معرفی میراث فرهنگی مردم ایران ایفا می‌کند و پلی میان گذشته و حال فرهنگ عامه ایرانی به شمار می‌رود.

کتاب تمثیل و مثل را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

کتاب تمثیل و مثل برای پژوهشگران و دانشجویان فرهنگ و فولکلور، علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران، اهل ادب و زبان‌شناسی، و کسانی که به مقایسه فرهنگ‌ها و باورهای عمومی علاقه دارند، مناسب است. این اثر به تحلیل تمثیل‌ها و مثل‌های ایرانی و شباهت‌های آن‌ها در دیگر فرهنگ‌ها می‌پردازد. برای افرادی که به فرهنگ عامه و زبانزدهای رایج در جامعه ایران علاقه دارند، یک منبع ارزشمند است.

در برشی از کتاب تمثیل و مثل می‌خوانیم:

مادرزنی هر روز به دخترش یاد میداد که چطور برای شوهرش خرج تراشی کند و از او پول دربیاورد و او را مطیع و فرمانبردار خودش بکند. تا اینکه روزی به دخترش گفت: «خوب! تا حالا خرش کردی سوارش شدی یا نه؟ دختر گفت: چطور خرش کنم و سوارش بشم؟ گفت: امشب که می‌خواهید برای خوابیدن به پشت بوم بروید به او بگو که ترا به پشتش سوار کند و به پشت بوم ببرد. از قضا داماد این زن پشت دیوار ایستاده بود و حرف آنها را گوش می‌داد اما به روی زن و مادرزنش نیاورد تا اینکه شب شد و موقعی که زن و شوهر خواستند بالای بام بروند به شوهرش گفت: امشب باید منو به پشت خودت سوار کنی و به پشت بوم بیری شوهر قبول کرد و گفت: من که تا حالا مطیع تو بودم و هر کاری که گفتی کردم این کار رو هم به خاطر تو می‌کنم شوهر زنش را به پشتش سوار کرد و از پله ها بالا رفت و همین که به پله آخری رسید یک دفعه کمرش را راست کرد زن بیچاره از بالای پله ها به پایین پرت شد و پاش شکست شوهر پایین آمد و رو کرد به زنش و گفت: «آن که گفت سوار خر شو یادت نداد که تنگ خر را محکم ببند! تو لایق من نیستی برو که دیگه خرت نمیشم.