کتاب تصوف ایرانی و عزاداری عاشورا یکی از آثار پژوهشی و عمیق دکتر محمد مشهدی نوشآبادی است که به بررسی پیوند میان تصوف ایرانی و مقوله عاشورا و عزاداری حسینی میپردازد. این کتاب با نگاهی تطبیقی و تاریخی، به تحلیل و کاوش در مناسبات میان دو جریان برجسته دینی و عرفانی در تاریخ فرهنگ ایرانی یعنی تصوف و عاشوراپژوهی میپردازد و زوایای تازهای از این همآوایی معنوی و فرهنگی را آشکار میکند.
کتاب تصوف ایرانی و عزاداری عاشورا تلاش میکند تا تأثیر نگرش صوفیانه ایرانیان بر آیینها، آداب و رسوم عزاداری امام حسین(علیهالسلام) را بررسی کند. نویسنده در این اثر، با استفاده از منابع تاریخی و متون عرفانی و تطبیق آنان با مضامین عزاداری، نشان میدهد که چگونه عرفای ایرانی به محوریت نهضت عاشورا توجه کردهاند و مفاهیم کربلا و واقعه عاشورا را در متون و اشعار عرفانی خود بهکار گرفتهاند.
نویسنده به بررسی تأثیر عرفا و مشربهای صوفیانه بر شکلگیری و گسترش مجالس عزاداری امام حسین(علیهالسلام) میپردازد و نشان میدهد که چگونه برخی مفاهیم بنیادی عرفان همچون ایثار، عشق الهی، فنا و بقا در حماسه عاشورا تجلی یافته است.
کتاب به نقش تصوف ایرانی در تقدیس و نشر فرهنگ عاشورایی پرداخته و نشان میدهد که چگونه صوفیان از طریق اشعار، نثر عرفانی و حتی اعمال مناسکی همچون ذکر و سماع، به تبیین ابعاد معنوی و عاطفی کربلا کمک کردهاند.
دکتر مشهدی نوشآبادی نمونههای متعددی از اشعار، متون و آموزههای عرفای نامدار ایرانی را که به امام حسین(علیهالسلام) و قیام عاشورا پرداختهاند، ارائه میدهد. از جمله مواردی که بررسی شده، اشعار مولانا جلالالدین بلخی، عطار نیشابوری و حافظ شیرازی است. یکی از مباحث قابل توجه کتاب، بررسی نقش صوفیان در شکلگیری و استمرار برخی آیینهای عزاداری است، از جمله سماع عاشورایی، مرثیهسرایی در خانقاهها، و نسبت میان ذکر و نوحهسرایی. نویسنده تلاش میکند که آیینهای عزاداری و تأثیر تصوف در این آیینها را نه تنها از منظر دینی و عرفانی، بلکه از دیدگاهی جامعهشناختی و تاریخی نیز تبیین کند.
تأثیر تصوف بر هنرهایی مانند نوحهسرایی، مقتلخوانی، تعزیه و سایر جلوههای فرهنگی عاشورا بررسی شده و نشان داده میشود که چگونه سنتهای صوفیانه، عناصر هنری و معنوی عزاداری امام حسین(علیهالسلام) را ارتقا بخشیدهاند.
کتاب تصوف ایرانی و عزاداری عاشورا کاری از انتشارات آرما میباشد.
این کتاب را به دانشجویان و پژوهشگران حوزه تاریخ، عرفان و تمدن اسلامی وهمچنین علاقهمندان به مباحث عاشوراپژوهی و آیینهای عزاداری و مطالعه تأثیرات فرهنگی عرفان ایرانی بر سایر ابعاد دینی پیشنهاد میکنیم.
از نقالی دراویش در دوره قاجار اطلاعات جامعتری داریم. به جز سفرنامههای سیاحان غربی که حاوی تعداد درخور توجهی گزارش در این باره است.
پژوهشگران ایرانی نیز گزارشهایی ارائه کردهاند که معمولاً نقل مشاهداتشان است. بر این اساس معرکههای زیادی در گوشه و کنار شهر و میدانها و گذرگاههای شلوغ تهران برپا میشد. معرکه گیران قصههای مختلفی میگفتند که عمده آن شرح وقایع کربلا، شرح شجاعت و معجزات پیشوایان دین مداحی و مرثیه خوانی و بازگویی جنگهای مسلمانان و کفار بود. به جز این ها در قهوه خانهها و معرکهگیریها شاهنامه و اسکندرنامه و داستانهای هزار و یک شب نیز نقالی میشد به جز آن نقل داستانهای تازهتری نیز در این نقالی ها دیده شده است؛ چنان که در کتاب تحفة الفقراء از نقالی درویشی یاد شده که در کاشان داستانهای نادرشاه را نقل می کرد و مردم را به گریه میانداخت.
نظرات