کتاب تاریخ سامانیان جلد دوم: عصر رنسانس ایرانی اسلامی نوشته دکتر جواد هروی، پژوهشی جامع و مستند درباره دولت سامانیان و نقش آن‌ها در تحولات تاریخی، فرهنگی و علمی ایران در قرون سوم و چهارم هجری است که توسط نشر امیرکبیر منتشر شده است. این کتاب که حاصل سال‌ها تحقیق، ارائه مقالات در کنفرانس‌های ملی و بین‌المللی و انتشار نوشتارهای علمی معتبر است، با تکیه بر آخرین مطالعات، دوره سامانیان را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کند.

این اثر در چهار بخش اصلی تنظیم شده است:

بخش اول به بررسی زمینه‌های تاریخی و جغرافیایی دولت سامانیان در خراسان بزرگ می‌پردازد و شرایط شکل‌گیری و گسترش این دولت را تحلیل می‌کند.
بخش دوم به سیاست خارجی سامانیان و مناسبات آن‌ها با قدرت‌های هم‌جوار اختصاص دارد. این بخش به موضوعات کمتر شناخته‌شده‌ای مانند تعاملات سیاسی و قلمرو ناشناخته سامانیان توجه ویژه دارد.
بخش سوم به معرفی و تحلیل پیشگامان حکیم عصر طلایی فرهنگ و تمدن ایران، از جمله فردوسی، جرجانی، خیام و ابن‌سینا می‌پردازد.
بخش چهارم به تحلیل رنسانس فکری و علمی دوران سامانیان اختصاص دارد و این دوره را به‌عنوان یکی از نقاط عطف در تاریخ فرهنگ و تمدن ایران و اسلام معرفی می‌کند.

دکتر جواد هروی، نویسنده کتاب، دانش‌آموخته و دانشیار تاریخ و مؤلف چندین اثر درباره تاریخ سامانیان است. او با ارائه تحلیلی انتقادی و مستند، نقش سامانیان را در احیای فرهنگ و تمدن ایرانی-اسلامی برجسته می‌سازد.

این کتاب منبعی ارزشمند برای دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ ایران و اسلام است و به‌ویژه برای کسانی که به بررسی تحولات فرهنگی، علمی و سیاسی دوران سامانیان علاقه دارند، بسیار مناسب است. تاریخ سامانیان؛ جلد دوم با پرداختن به موضوعاتی همچون رنسانس ایرانی-اسلامی، نقش این دولت را در شکل‌گیری یکی از درخشان‌ترین دوره‌های تاریخ ایران به تصویر می‌کشد.

کتاب تاریخ سامانیان جلد دوم را به چه کسانی معرفی می‌کنیم؟

این کتاب به دانشجویان تاریخ، پژوهشگران فرهنگ و تمدن اسلامی و علاقه‌مندان به تاریخ ایران در دوران سامانیان پیشنهاد می‌شود. همچنین کسانی که به تحلیل تحولات فکری و علمی در عصر طلایی ایران علاقه دارند، از این کتاب بهره خواهند برد.

در برشی از کتاب تاریخ سامانیان جلد دوم می‌خوانیم:

همان گونه که ظهور دولت آل سامان سبب ساز خیرات و برکات عدیده ای در تاریخ فرهنگ و تمدن ایران و اسلام شد زوال این خاندان نیز موجب تأثیرات منفی عدیده بر عرصه فرهنگ و تاریخ سرزمین ایران گشت از میان عوامل درونی و بیرونی اضمحلال این دولت نقش عوامل سیاسی داخلی جدی تر و مهم تر بود. در این راستا ضعف نظام دیوانسالاری که در رقابت با رشد روز افزون سپاهیان نظامی و به ویژه قدرت یابی پرشتاب سرداران غزنوی در داخل و طمع تهاجم سرداران ترک قراخانی کاملاً تشدید یافته بود را بایستی برجسته دانست از جمله دیگر عوامل می توان به خردسالی امیران پایانی ظهور مدعیان داخلی برخورد با دول خارجی ناامنی در ولایات تشدید روحیه تملق در دربار تفوق همه جانبه سپاهیان ترک فقدان وحدت سیاسی و عدم تعامل با خلافت عصیان مکرر ،سپاهیان کاهش رفاه عمومی از هم پاشیدگی ساختار اجتماعی عدم حمایت فقیهان و رکود فضای فکری مقارن با اغراض سیاسی غزنویان و هجوم نظامی آل افراسیاب از جمله مواردی است که در مقاله حاضر بدان پرداخته شده است.